نخستین اساتید بزرگ تاریخ شطرنج

دوشنبه, ۳۱ تیر ۱۳۹۲، ۱۱:۴۴ ب.ظ

99سال پیش در چنین روزی 21 آوریل 1914 مسابقات بزرگ سنت پترزبورگ با شرکت بسیاری از بزرگان شطرنج در حالی آغاز شد که در پایان این دوره از مسابقات نیکلای دوم ، تزار روسیه با دادن عنوان استاد بزرگی به پنج شطرنجباز برتر مسابقات ، اولین اساتید بزرگ جهان شطرنج معرفی شدند.

مسابقات سنت پترزبورگ در سال 1914 به مناسبت دهمین سالگرد تاسیس باشگاه شطرنج سنت پترزبورگ و با شرکت 11 بازیکن برتر وقت دنیای شطرنج در دو مرحله مقدماتی و نهایی برگزار شد.

مسئول کمیته برگزاری مسابقات "پیتر پتروویچ سابوروف" به همراه اعضای این کمیته متشکل از "پیتر مالیوتین" ، "پیتر آلکساندروویچ سابوروف" و "او.سوسینتزیکی" مأمور دعوت از 20 شطرنجباز برتر دنیا برای برگزاری هر چه باشکوهتر این مسابقه شدند. آنها درابتدا به سراغ "امانوئل لاسکر" از آلمان قهرمان وقت دنیای شطرنج و "خوزه رائول کاپابلانکا" مدعی کسب عنوان قهرمانی شطرنج جهان از کوبا رفتند ضمن اینکه قرار بر این شد تا بازیکن برتر شطرنج روسیه که طی مسابقه ای سراسری در روسیه برگزار شد به مسابقات دعوت شود و هنگامی مشاهده کردند که "آلکساندر آلخین" و "آرون نیمزوویچ" یک رقابت پایاپای را برای راهیابی به مسابقات دارند تصمیم بر این شد تا هر دوی آنها را به عنوان قهرمانان شطرنج شوروی در سالهای 1913 /1914 به فهرست شرکت کنندگان در مسابقات اضافه نمایند.

شوربختانه تلاشها برای دعوت از "آموس برن" ، "ریچارد تیشمان" و "زیمون ویناور" با شکست مواجهه شد و از طرف دیگر "اولدریخ دوراس" ، "گزا ماروکزی" ، "کارل شلختر" ، "رادولف اشپیلمان" ، "ساویلی تارتاکوور" ، "میلان ویدمار" و "مکس ویز" به دلیل تنش بین شوروی و اتریش-مجارستان نتوانستند دعوت برگزارکنندگان را قبول کنند. بدین ترتیب از 20 بازیکن مورد نظر تنها 11 بازیکن برتر وقت از آلمان ، فرانسه ، بریتانیا ، ایالات متحده آمریکا ، کوبا و روسیه توانستند تا خود را به سنت پترزبورگ برسانند.

کمیته برگزاری مسابقات که پیش از این قرار بود تا مسابقات را با شرکت 20 شطرنجباز و به روش دوره ای و به صورت رفت و برگشت برگزار کنند با توجه به اینکه تنها 11 شطرنجباز در این دوره از رقابتها شرکت کرده بودند لذا تصمیم گرفتند تا مسابقات را در دو مرحله برگزار نمایند. مرحله اول با شرکت 11 شطرنجباز و به صورت دوره ای و مرحله دوم با شرکت پنج شطرنجباز برتر مرحله اول و به روش دوره ای و به صورت رفت و برگشت برگزار می شد.

همانطور که بعدها منتقدان و به درستی شیوه برگزاری مسابقات را به نقد کشیدند چرا که 10 بازی مرحله اول نمی توانست مشخص کننده بازیکنان برتر باشد. به همین دلیل بازیکنی همانند "روبینشتین" که در آنزمان دراوج آمادگی بود و پیش از این توانسته بود مسابقات مهم بین المللی را فتح نماید با اختلاف یک امتیاز نسبت به فرانک مارشال که در جای پنجم جدول رده بندی نهایی ایستاده بود از راهیابی به مرحله نهایی بازماند.

به هر حال مرحله مقدماتی از 21 آوریل تا 22 ماه می 1914 برگزار شد و در پایان 10 دور رقابت کاپابلانکا(8 امتیاز) ، لاسکر (6.5 امتیاز) ، تاراش (6.5 امتیاز) ، آلخین(6 امتیاز) و مارشال(6 امتیاز) به عنوان پنج شطرنجباز برتر به مرحله نهایی راه یافتند.

همانطور که عنوان شد مرحله نهایی با شرکت پنج بازیکن برتر مرحله اول به روش دوره ای و به صورت رفت وبرگشت از 10 تا 22 ماه می 1914 برگزار شد که در پایان "امانوئل لاسکر" 46 ساله با استفاده از غفلت "کاپابلانکا" در دورهای پایانی استفاده نمود و با کسب 13.5 امتیاز عنوان قهرمانی را از آن خود کرد. "خوزه رائول کاپابلانکا" که مرحله اول مسابقات را با اقتدار فتح کرده بود در مرحله نهایی با کسب 13 امتیاز در جای دوم ایستاد. مقام سوم را "آلکساندر آلخین" نابغه جوان روس که در آنزمان 23 بهار از عمرش می گذشت را با کسب 10 امتیاز از آن خود کرد. "زیگبرت تاراش" با کسب 8.5 امتیاز در جای چهارم ایستاد و "فرانک مارشال" با کسب 8 امتیاز در مکان پنجم و آخر قرار گرفت.

در پایان جوایزنقدی بدین شکل به بازیکنان اهدا شد. قهرمان مسابقات امانوئل لاسکر مبلغ 1200 روبل ، خوزه رائول کاپابلانکا مبلع 800 روبل ، مقام سوم آلکساندر آلخین مبلغ 500 روبل ، مقام چهارم زیگبرت تارارش 300 روبل و مقام پنجم "فرانک مارشال" 250 روبل. همچنین به بازیکنانی که جزو جایزه بگیران نبودند مبلغ 120 روبل اهدا شد و برای کسب هر پیروزی به برنده هر بازی مبلغ 10 روبل اختصاص یافت.

نخستین اساتید بزرگ تاریخ شطرنج: نشسته از راست: تاراش در مقابل لاسکر. ایستاده از راست: مارشال ، کاپابلانکا و آلخین

اما مسابقات سنت پترزبورگ 1914 نه تنها به خاطر حضور بهترین شطرنجبازان دنیا در یک جدول حائز اهمیت تاریخی است بلکه بیش از هرچیز به خاطر تولد اولین اساتید بزرگ دنیا شطرنج حائز اهمیت است. برای اولین بار و طی این دوره از مسابقات بود که "نیکلای دوم" تزار روسیه که به عنوان یکی از علاقمندان پروپا قرص شطرنج از این مسابقات دیدن می کرد به پنج شطرنجباز مرحله نهایی مسابقات یعنی "امانوئل لاسکر" ، "خوزه رائول کاپابلانکا" ، "آلکساندر آلخین" ، "زیگبرت تاراش" و "فرانک مارشال" عنوان استاد بزرگی داد تا بدین ترتیب اولین عنوان استاد بزرگی به بازیکنان برتر دنیای شطرنج اطلاق شود.

بعدها با تاسیس فدراسیون جهانی شطرنج عنوان استاد بزرگی شطرنج طی تصویب قوانینی خاص به بازیکنان برتر دنیای شطرنج که مشمول این قوانین میشدند به صورت رسمی اهداء شد.