تعویض در شطرنج
يكشنبه, ۶ مرداد ۱۳۹۲، ۰۹:۵۸ ق.ظ
یکی از مباحث مهم در استراتژی اقدام به تعویض است . دانیل کینگ استاد بزرگ مشهور انگلیسی و رونان بنت سلسله درس هایی در این مورد در سایت گاردین ارائه کرده اند که بنا به اهمیت موضوع و بخصوص برای کمک به قشر نونهال کشورمان که ممکن است در این مورد کم تجربه عمل کنند ، این مباحث را ترجمه و ارائه می کنیم .
امیدوارم خواندن این مطالب کمک خوبی به شما عزیزان باشد .
دیاگرام 1
دانیل کینگ :ما همیشه اقدام به تعویض می کنیم اما نمی دانیم که آیا درست عمل می کنیم یا خیر ؟ تعویض کردن ، تصمیمی است که بر نتیجه بازی تاثیر دارد . در تعویض ، محاسبه و ارزیابی دقیق از وضعیت های آینده نقش مهمی دارد و از این رو کا رچندان آسانی نیست . بگذارید ببینیم « رونان » د ر این مورد (دیاگرام 1 )چگونه عمل می کند.
رونان بنت :اولین چیزی که به ذهن من می رسد ؛ این است که ، سیاه نباید تعویض کند . دلیل ساده ای هم دارد چون اگر وزیر ها از بازی خارج شوند ، سفید درجناح وزیر موفق به ایجاد یک پیاده رونده می شود .
آنگاه بازی ممکن است این گونه ادامه یابد :
1...Qxf3+ 2 Kxf3 f5 3 Kf4 g6
و حالا پس از :
4 Ke5
به نظر من سیاه قطعاً شکست خواهد خورد .
شاه سفید دارای پایگاه مرکزی محکم و مهمی می باشد و سفید می تواند با انجام b3 و متعاقبا ً c4 ، پیاده رونده خود را ایجاد کند . اگر شاه سیاه به جناح وزیر رفته تا آن را متوقف کند ، شاه سفید به سمت پیاده های جناح شاه حریف رفته و ضمن شکار آن ها ، پیاده های خود را در این جناح ارتقاء می دهد .
حال باید ببینیم آیا سیاه بختی برای ایجاد پیاده رونده د رجناح شاه که دارای اکثریت پیاده ای است ، دارد یا خیر ؟
در صورتی که شاه سفید در خانه e5 باشد ، خیر. چرا که سیاه را از g6-g5 محروم می کند . در صورتی که به این وضعیت رسیدیم بهتر است تسلیم شویم . چون ادامه آن به شکست می انجامد .
من تنها یک راه دیگر برای ادامه مبارزه دارم :
1... Qc2+
ولی مشکل اینجاست که من آخر بازی وزیر و پیاده را به سختی می توانم محاسبه کنم و واقعاً نمی دانم که از نظر تئوری برنده است ، مساوی است و یا به شکست می انجامد ؟
تنها چیزی که می توانم محاسبه کنم این است که قادر به کیش دائم و یک مساوی اجباری برای سفید هستم .
دانیل کینگ : در بازی اصلی سیاه تعویض کرد و شکست سختی خورد . همانطور که رونان بنت توضیح داد ،ارزیابی از این وضعیت ( پوزسیون )بعد از 1... Qc2+ مبهم است .
با حذف گزینه تعویض ما مجبور به کیش دادن هستیم . شاید سیاه از حریف مطرح خود ترسیده و نمی خواسته وارد پیچیدگی ادامه زیر شود :
2 Ke3 g6
( برای خلاصی از خطرات عرض آخر )
3 Qa8+ Kg7 4 Qxa6.
تعویض اغلب تنش را کاهش می دهد و در صورتی که تحت فشار باشید ، گمراه کننده می باشد . سیاه در این جا باید بر اعصاب خود مسلط می شد .
نوبت حرکت با سفید
آیا سفید باید رخ ها را تعویض کند ؟
رونان بنت : بدون تردید رخ ها را تعویض می کنم .
1 Rxf7 Kxf7
و حالا با تعویض دیگری ، تفاوتم را پس می دهم .
2 Rxc3 bxc3 3 Kxc3
دلیل آن هم روشن است چرا که با وجود فیل سیاهی که بوسیله پیاده رونده b3 حمایت شده , سفید برای پیشروی مشکل دارد.
پس از تعویض ، شاه سفید مرکز را پیش از شاه سیاه بدست می آورد و ضمن تهدید پیاده e5 سیاه درمکان خوبی مستقر شده تا از پیشروی پیاده های خودی حمایت کند .
من باید مراقب باشم که در جناح شاه حرکات پیاده ای ضعیف نکنم تا شاه سیاه بتواند نفوذ کند. اما به نظر من آدم باید خیلی شجاع باشد: تعویض در f7 و سپس تعویض دوباره در c3 .
پس از تعویض ، شاه سفید مرکز را پیش از شاه سیاه بدست می آورد و ضمن تهدید پیاده e5 سیاه درمکان خوبی مستقر شده تا از پیشروی پیاده های خودی حمایت کند .
من باید مراقب باشم که در جناح شاه حرکات پیاده ای ضعیف نکنم تا شاه سیاه بتواند نفوذ کند. اما به نظر من آدم باید خیلی شجاع باشد: تعویض در f7 و سپس تعویض دوباره در c3 .
دانیل کینگ : اگر شما تفاوت جلو باشید و بخت تعویض رخ ها را دارید , 99% آن را انجام دهید .چرا؟ چون این تعویض اغلب به شاه اجازه داده تا بدون زحمت در صفحه پیشروی کرده و با حکمفرمایی خود با همکاری رخ به شاه دشمن و پیاده ها حمله کند .
بعد از :
1 Rxf7 Kxf7
سفید می تواند به شکل زیر ادامه دهد :
2 Rf2+ Kg7 3 Kc4
و اگرچه سیاه از همه چیز حمایت کرده ولی می توان وضعیت زوگزوانگ را برای او انتظار داشت .
با این حال رونان بدرستی تشخیص داد که می توان مستقیما به وضعیت آخر بازی برنده شاه و پیاده وارد شد و البته حق با اوست که تشخیص داد که سفید هنوز باید مراقب باشد تا این که به برتری قطعی برسد .
بعد از تعویض رخ ها , بازی این طور ادامه یافت :
با این حال رونان بدرستی تشخیص داد که می توان مستقیما به وضعیت آخر بازی برنده شاه و پیاده وارد شد و البته حق با اوست که تشخیص داد که سفید هنوز باید مراقب باشد تا این که به برتری قطعی برسد .
بعد از تعویض رخ ها , بازی این طور ادامه یافت :
2 Rxc3 bxc3 3 h4!
( برای اطمینان از این که شاه سیاه راهی برای حمله به پیاده های جناح شاه سفید پیدا نکند ) .
3...g5 4 g3 gxh4 5 gxh4
و سیاه تسلیم شد .
حال ببینیم سفید به چه شکل به پیروزی می رسد :
سفید قادر است تا شاه سیاه را مجبور به عقب نشینی کند .
5...Ke6 6 Kxc3 Kd6 7 Kb4
(گرفتن تقابل قطری )
7...Kc6 8 Kc4
( گرفتن تقابل مستقیم )
Kd6 9 Kb5 Ke6 10 Kc6 Kf6 11 Kd6
پیاده e سقوط کرده و بدنبال آن پیاده h نیز سقوط خواهد کرد .
در وضعیت های پیچیده واگذار کردن برتری نیرو ( ماتریال ) برای رسیدن به آخر بازی برنده و قابل اداره و شناخته شده ، تکنیک برد ی رایج است . آخر بازی های پایه را ملکه ذهن خود سازید.
Ashton-King, 4NCL 2006
نوبت سیاه
مبحث تعویض در شطرنج را با یک وضعیت پیچیده ترپی می گیریم .
رونان بنت : این اصل که هرچه مهره های کمتری در صفحه باقی باشد پیاده های منفرد آسیب پذیر ترند ، سیاه را ناگزیر می کند تا از تعویض اجتناب کند . اما اصول یک چیزند و انتخاب های های صحیح چیز دیگر. وزیر سیاه دقیقا کجا می تواند برود ؟ اگر :
1...Qb6
آنگاه سفید ادامه زیر را انجام میدهد :
2 Rxd8+ Rxd8
(2...Kxd8 3 Qb8+) خوشایند به نظر نمی رسد
3 Qxe6+
یک پیاده از دست داده و به احتمال نتیجه ای عاید سیاه نخواهد شد .
اما ادامه زیر چطور ؟ :
اما ادامه زیر چطور ؟ :
1...Qf7
آن گاه اگر :
2 Rxd8+ Rxd8
( 2...Kxd8?? 3 Qb8+ Kd7 4 Ne5+ )
وزیر سیاه از دست خواهد رفت .
3 Qxe6 Qxe6 4 Rxe6 Bxg2
سیاه پیاده را پس گرفته و مترصد تساوی است . شاید این ادامه برای سیاه بد نباشد .
اگر سیاه وزیرها را تعویض کند چه اتفاقی می افتد ؟
1...Qxe5 2 Nxe5 Bxg2 3 Rg1
و پس از حرکت فیل سیاه ، سفید پیاده خود را با Rxg7 .3پس می گیرد . تعویض رخ ها نیز در d1 و d8 امکان پذیر است ولی فکر نمی کنم که تغییر چندانی را ایجاد کند و وضعیت به همان شکل به نظر می رسد . مطمئنم که دانیل به من خواهد گفت من نکته ای را از دست داده ام ولی در این وضعیت من نمی دانم که چرا تعویض وزیر ها خوب نیست .
دانیل کینگ : فکر کردن رونان در جریان بازی به همان اندازه من است . با این همه امکان تعویض ، این یک وضعیت گیج کننده است و من بهترین راه حل را نیافتم . اولا : به ذهنم خطور نکرد که وزیر را از c7 حرکت دهم .وزیر سفید در موقعیت محکمی قرار دارد که سیاه باید برای آن فکری بکند . من تعویض وزیر ها را بررسی کردم ولی بطور غریضی از این که اسب سفید را در مرکز صفحه ببینم احساس بدی کردم.
من فورا 1...Bxg2 را بازی کردم ، بدون این که به 2 Rxd8+ توجه کنم که مرا شدیدا تحت فشار قرار داد . من نمی توانستم رخ حریف را با شاه پس بگیرم چون شاه را بدون نیروهای کامل دفاعی در معرض حمله قرار می داد و در صورت :
2...Qxd8 3 Qxg7
سفید پیاده را با فشار بیشتری پس می گرفت .
بنابر این مجبور بودم که 2...Rxd8 را بازی کنم و پس از 3 Qxe6+ بازی به سمت مساوی پیش رفت .
در عوض من با انتخاب صحیح زیر صاحب یک پیاده اضافی می شدم .
در عوض من با انتخاب صحیح زیر صاحب یک پیاده اضافی می شدم .
1...Rxd1+, 2 Rxd1 Bxg2
که این کار نیاز به محاسبه عمیق دارد و اگر من این حرکت را محاسبه می کردم قطعا آن را انجام می دادم . اما با واگذاری یک ستون باز احساس ناخوشایندی به من دست می داد .
ایوانچوک ( سفید ) - آدامز ( سیاه )
فرانکفورت 2000
در آخر بازی ، تعویض سوار ها پیامد های غیر قابل بازگشتی را دارد . سفید در حرکت آخر خود 1 h3 را بازی کرده است . سیاه چگونه باید به این حرکت پاسخ دهد ؟
رونان بنت : حرکت آخر سفید به نظر من یک اشتباه جدی است و فکر می کنم ، بتوانم ببینم که چطور سیاه برتری بگیرد . ولی اول ، بگذارید نگاهی به انتخاب های احتمالی سیاه داشته باشیم .
1...gxh3
این حرکت بطور واضح بد است . چرا که بعد از2 .Rh4 ، سفید پیاده h3 را گرفته و بازی احتمالا به تساوی می انجامد .
آیا در حرکت 1...h4 ایده فریب دهنده ای وجود دارد ؟ این طور به نظر نمی رسد . چون 2 Rxg4 به هر گونه رویا پردازی پایان می دهد .
خوشبختانه ادامه روشن تری وجود دارد :
1...Rd4
اکنون سفید با مشکل بزرگی روبروست . تعویض در d4 هم دیوانگی است :
2 Rxd4 cxd4 3 hxg4 hxg4 4 Kd2 Kc6 5 Kd3 Kd5
که به طور حتم سیاه برنده است .
آیا سفید حرکت بهتری دارد ؟
2 hxg4
که با ادامه زیر از سوی سیاه با شکست مواجه می شود .
2...Rxf4 3 gxf4 h4
سیاه پیاده خود را زودتر و با کیش وزیر می کند . تنها انتخاب مناسب سفید 2 Rf1 است که اگر من بطور صحیح محاسبه کرده باشم ، حرکت فریبنده h4… حالا بدرد می خورد :
2...h4 3 gxh4 gxh3 4 Rh1 Rxh4
و بامیخکوب شدن دائمی رخ سفید ، شاه سیاه با قدرت وارد بازی خواهد شد . سفید بعد از ادامه زیر نیز کار بهتری نمی تواند انجام دهد .
3 hxg4 hxg3 4 Rg1 Rxg4
دانیل کینگ : خوب محاسبه کردی . بازی حقیقی این طور ادامه یافت .
1...Rd4 2 Rf2 h4! 3 hxg4 hxg3 4 Rg2 Rxg4 5 Kd2 Kc6 6 Ke3 Kb5 7 Kf3 Rg8 8 a3 a5 9 Kf4 a4 10 bxa4+ Kxa4
و سفید تسلیم شد چون شاه سیاه پیاده c خود را به سمت وزارت هدایت خواهد کرد . این یک مثال نمونه است که رخ قادر به حمایت از پیاده خودی از پشت سر می باشد : رخ سفید بطور غیر فعالی مجبور به دفاع است و این امربا دادن زمان به شاه سیاه ، او را قادر می سازد تا در جناح دیگر حمله ور شود . پیاده g را نمی توان گرفت چرا که آخر بازی شاه و پیاده برای سفید نا امید کننده و بازنده است .
تمایل ایوانچوک به تعویض پیاده های جناح شاه غیر قابل باور بود . با فقط باقی ماندن پیاده های جناح وزیر ، پیاده اضافی سیا ه هیچ ارزشی نخواهد داشت ، اما در ابتدا او باید شاه خود را به پیش ببرد و آن گاه سیاه با پیاده های دو پشته خود کاری از پیش نخواهد برد . آدامز بدرستی درک کرد که برای اجتناب از مساوی باید سریعا واکنش نشان دهد و بنابراین ...Rd4 و سپس حرکت زیرکانه ... h4 را پیدا کرد .
نوبت سفید
آیا او باید پیاده ها را در e5 تعویض کند ؟
رونان بنت : این یکی از شاخه های اصلی دفاع فیلیدور است . ولی حتی اگر من با این تئوری فیلیدور آشنا نیز نبودم با آگاهی ازاصول از تعویض اجتناب می کردم . سفید چه چیزی از تعویض عایدش می شود . بهتر این است که سیاه تشویق شود تا ... exd4 را بازی کرده و سرمایه گذاری خود در مرکز را به حراج بگذارد .
ولی بگذارید ببینیم اگر سفید 7 dxe5 را انتخاب کند ، چه اتفاقی می افتد ؟ اگر من مهره سیاه را داشتم احتمالا 7... Nxe5 را بجای 7 ...dxe5بازی می کردم . حالا سیاه یک سوار در مرکز دارد که فیل سفید را در c4 تهدید می کند و در ضمن قطری را نیز برای فیل سفید رو خود باز کرده است .
سفید یا باید بار دیگردر e5 دست به تعویض بزند و یا باید فیل خود را به خانه e2 بازگرداند در غیر این صورت 8 ... Bg4 آچمزی ناخوشایندی را برایش رقم خواهد زد . به نظر من با انتخاب راه های دیگری سیاه می تواند گسترش خود را بدون مشکلات چندانی به اتمام رساند . امیدوارم دام های آشکار و البته وحشتناک از چشم من دور نمانده باشد .
دانیل کینگ : دامی در کار نیست . تعویض در e5 بازی سیاه را فعال کرده و اشتباه است . 7... Nxe5 پاسخ مناسبی نیست . ولی 7... dxe5 تنش را بیشترنگه می دارد . بازی آلخین – اونسون ( کیف 1916) این طور ادامه یافت :
ولی بگذارید ببینیم اگر سفید 7 dxe5 را انتخاب کند ، چه اتفاقی می افتد ؟ اگر من مهره سیاه را داشتم احتمالا 7... Nxe5 را بجای 7 ...dxe5بازی می کردم . حالا سیاه یک سوار در مرکز دارد که فیل سفید را در c4 تهدید می کند و در ضمن قطری را نیز برای فیل سفید رو خود باز کرده است .
سفید یا باید بار دیگردر e5 دست به تعویض بزند و یا باید فیل خود را به خانه e2 بازگرداند در غیر این صورت 8 ... Bg4 آچمزی ناخوشایندی را برایش رقم خواهد زد . به نظر من با انتخاب راه های دیگری سیاه می تواند گسترش خود را بدون مشکلات چندانی به اتمام رساند . امیدوارم دام های آشکار و البته وحشتناک از چشم من دور نمانده باشد .
دانیل کینگ : دامی در کار نیست . تعویض در e5 بازی سیاه را فعال کرده و اشتباه است . 7... Nxe5 پاسخ مناسبی نیست . ولی 7... dxe5 تنش را بیشترنگه می دارد . بازی آلخین – اونسون ( کیف 1916) این طور ادامه یافت :
8 Bg5 c6 9 a4 Qc7 10 Qe2 Nc5 11 Ne1 Ne6 12 Be3 Nd4
و با اشغال پایگاه مرکزی ، وضع سیاه خوب به نظر می رسد .
من تردید دارم که بازیکنان زیادی با رونان موافق باشند و از این که تعویض برتری سفید را از بین می برد ، بخوبی آگاهند. تنش در مرکز با تعویضی بی موقع از بین رفته است . ولی تئوری یک چیز است و واقعیت چیز دیگری است . بازیکنان اغلب این تعویض را انجام می دهند . و این ساختار های پیاده نه تنها در این نوع گشایش بلکه برای مثال اغلب از شروع اسپانیایی پدید می آید .
همیشه دلیلی وجود دارد که معمولا تعویض انتخاب های پویای (دینامیک ) سیاه را از بین برده و مطمئن است .
در صورتی که مطمئن نیست . سوار های سیاه آزادی عمل بیشتری یافته اند و سفید برتری فضای خود را از دست داده است . مهم ترین نکته در این نوع وضعیت ها این است که بر اعصاب خود مسلط شوید و تنش را حفظ کنید . 7 .Re1 بهترین انتخاب برای حمایت از e4 است ( من 7. Qe2 را بدلیل ... Re8 و فشار زیادی که بر ستون e وارد می شود دوست ندارم ) و اگر سیاه ...c6 را بازی کرد همیشه آن را با a4 پاسخ دهید تا از ... b5 حریف جلوگیری کند . بهترین سیاست سفید اتخاذ روش انقباضی است .
امیدوارم سلسله بحث های تعویض که از سوی استاد بزرگ دانیل کینگ ارائه شد کمک مفیدی برای علاقمندان فراهم آورده باشد .
