برتری گسترشی
سطح : متوسط
برتری گسترشی
گسترش یکی از مهمترین اصول بازی شطرنج است. مهره های شما هر چه بیشتر در بازی شرکت داشته باشند، امکانات بیشتری برای حمله کردن برای شما ایجاد می شود.
با بررسی چند بازی که در آن یکی از طرفین با استفاده از برتری گسترشی خود به پیروزی رسیده و یا یک طرف بخاطر عدم گسترش دادن مهره های خود شکست خورده، سعی خواهیم نمود اهمیت گسترش را نشان دهیم.
نمونه اول
سفید:شولتن
سیاه:مورفی
نیویورک1857
Schulten - Morphy,P
(New York, 1857)
1. e4 , e5 2. f4 , d5 3. exd5 , e4!
سیاه با این حرکت مانع از گسترش اسب g1 سفید می شود.
نکته: ضعیف کردن مهره های دشمن، قدرت مهره های شما را افزایش می دهد.
4. Nc3?!
بهتر بود سفید سریعأ با حرکت d3 به پیاده e4 حمله می کرد.
4…, Nf6 5. d3 , Bb4
توجه کنید که سیاه با گسترش دادن مهره های جناح شاه به سرعت آماده قلعه رفتن می شود.
نکته: گسترش شما موقعی تکمیل می شود که شما شاهتان را در موقعیت مناسبی قرار داده باشید. قلعه رفتن یکی از مهمترین حرکات گسترشی در شروع بازی است چون هم شاه را به مکان امنی می بریم و هم رخها را وارد صحنه بازی می کنیم.
6. Bd2 , e3!!
یک قربانی پیاده زیبا با ایده باز کردن ستون e و استفاده از برتری گسترشی.توجه داشته باشید که سیاه می توانست با exd3 نیز ستون e را باز کند ولی تفاوت در اینجاست که پس از exd3 سفید با Bxd3 فیل f1 را گسترش می دهد و سپس با Nge2 آماده قلعه رفتن و تکمیل گسترش خود می شود. در حالی که اکنون پس از حرکت e3!! هم فیل در f1 می ماند و هم فیل d2 مجبور به حرکت دوباره می شود.
نکته: در شروع بازی یک سوار را دو بار نباید حرکت دهیم.(مگر اینکه دلیل موجهی برای این کار داشته باشیم.) چون حق گسترش را از بقیه مهره ها سلب می کند.
7. Bxe3 , 0-0!
نکته: هیچگاه به شکار پیاده نروید بویژه هنگامی که بازی حالت باز دارد چون پیشی گرفتن در گسترش در بسیاری از مواقع از شکار پیاده مهمتر است و بخاطر داشته باشید که در شروع بازی بعضی اوقات بدست آوردن یک تمپو از یک پیاده با ارزشتر است.
8. Bd2 , Bxc3 9. bxc3 , Re8+10. Be2 , Bg4!
وارد کردن فشار بر مهره آچمز شده و همچنین جلوگیری کردن از Nf3 زیرا با Bxf3 مواجه می شود.
11. c4?
توجه نکردن به گسترش مهره ها. بهتر بود سفید با Kf2 خود را از فشار ستون e و آچمزی خلاص می کرد و امکان گسترش اسب g1 را نیز فراهم می نمود.
11…,c6!
حمله کردن به پیاده d5 و باز کردن ستون d .
نکته: هنگامی که مهره هایتان گسترش بهتری دارند بازی را باز کنید.
12. dxc6?
سفید با این حرکت اشتباه ؛ اسب حریف را نیز وارد صحنه بازی می کند.حرکت Kf1(2) بهتر بود.
12…,Nxc6
اکنون سیاه تهدید Nd4 را با ایده فشار آوردن بر روی مهره آچمز شده e2 را ایجاد کرده.
13. Kf1
آزاد کردن فیل e2 از آچمزی...اما دیگر بسیار دیر است زیرا:
13…,Rxe2!
ضربه نهائی...اکنون سفید هیچ دفاعی در برابر Nd4 ندارد.
14. Nxe2 , Nd4
15. Qb1 , Bxe2+ 16. Kf2 , Ng4+ 17. Kg1 , Nf3+!
تصفیه کردن خانه d4 برای وزیر!
18. gxf3 , Qd4+ 19. Kg2 , Qf2+ 20. Kh3 , Qxf3+ 21. Kh4 , Nh6
و سفید تسلیم شد. زیرا هیچ راهی برای رهایی از مات وجود ندارد.
سطح : متوسط
برتری گسترشی
نمونه دوم
سفید:لوت
سیاه:کرس
مکاتبه ای 1934
Lutt - Keres
(Correspondence game, 1934)
1. e4 , e5 2. Nf3 , Nc6 3. c3?!
این حرکت با ایده d4 و گرفتن مرکز است، ولی اکنون سیاه با d5! و حمله کردن به مرکز این اجازه را به سفید نمی دهد. حرکاتی مانند Bc4 و Bb5 با ایده جلوگیری از d5 و سپس c3 و d4 بهتر است.
نکته:گرفتن مرکز با پیاده ها باعث کسب فضا می شود و داشتن فضای بیشتر به سوارهایمان امکان گسترش بهتری را می دهد و همچنین یکی دیگر از امتیازات داشتن مرکز این است که می توان به سادگی بازی را از یک جناح به جناح دیگر منتقل نمود.
3…,d5! 4. Bb5 , dxe4 5. Nxe5 , Qd5 6. Qa4 , Nge7 7. Nxc6 , Nxc6 8. 0-0
اکنون سفید تهدید Re1 و سپس گرفتن پیاده e4 را دارد.
8…, Bd6!
یک حرکت گسترشی خوب که نیم نگاهی نیز به قلعه سفید دارد.
9. Re1 , 0-0!
همانگونه که در بازی قبلی نیز به آن اشاره شد در شروع بازی گسترش دادن از گرفتن پیاده به مراتب اهمیت بیشتری دارد.
10. Bxc6
اگر:
10.Rxe4,Bf5! 11.Re1,Rae8! (Diagram)
با برتری کامل سیاه
همانگونه که ملاحظه می کنید سیاه می خواهد با تعویض یک جفت از رخها ، از ضعف عرض آخر سفید استفاده کند.
10…,bxc6 11. Qxe4 , Qh5!
نکته: کسی که برتری دارد باید حمله کند و گرنه برتری خود را از دست می دهد.
نکته:هنگامی که شما ابتکار عمل را در دست دارید بهتر است از ساده شدن بازی اجتناب کنید و اجازه تعویض سوارها را به حریفتان ندهید.
12. g3
اگر:
12.h3,Bf5 13.Qe2,Qg6!(Diagram)
12…,Bh3!
با تهدید Rae8! مثلأ اگر:
13.d4?,Rae8! 14.Qxe8,Rxe8 15.Rxe8+,Bf8
و سفید هیچ دفاعی در مقابل Qf3 و یا Qd1+ ندارد.
13. f3
13…,Bxg3!!
اگر:
13…,Rae8 14.Qxe8,Qxf3 15.Qe2(e4)
و سفید تهدیدهای سیاه را دفاع می کند. اما پس از Bxg3!! سیاه هم اکنون می تواند با Qxg3+ ادامه دهد.
14.hxg3 , Rae8! 15. Qxe8 , Qxf3! 16. Qe4 , Qxg3+ 17. Kh1
17…, Bg2+! 18.Qxg2 , Qxe1+ 19. Qg1 , Qe4+ 20. Qg2 , Qd3!!
یک حرکت درخشان با ایده بلوکه کردن پیاده d2 و جلوگیری از گسترش مهره های سفید.اکنون سیاه تهدید Re8 و آوردن رخ به بازی را دارد.
نکته:کیفیت مهمتر از کمیت است.
21. c4 , Re8 22. Nc3 , Re6! 23. b3 , Rh6+ 24. Kg1 , Rg6 25. Qxg6 , hxg6
سیاه می خواهد با g5-g4-g3 تهدیدهای مات ایجاد کند.وضعیت سفید کاملأ بازنده است.
26. Na4?
ادامه :
26.Ba3,Qxd2 26.Rc1,g5
بازی را چند حرکت طولانی تر می کرد.
26…, Qd4+
سفید بازی را واگذار کرد.
منبع:مدرسه شطرنج تهران
