بازنشستگی در شطرنج!

بازنشستگی در شطرنج

به کوشش غلامرضا خواجویی

درست پنج سال پیش بود که گری کاسپاروف در اقدامی غیر منتظره در مسابقات لینارس 2005 و پس از باخت دور آخر به وسلین توپالف بازنشستگی خود را از دنیای بازیگری شطرنج حرفه ای اعلام کرد. در تاریخ شطرنج چنین اعلاناتی بسیار نادر است اما سردبیر سایت Chess Notes که به مسایل تاریخی شطرنج می پردازد نمونه هایی این چنینی که توسط بازیکنان بزرگی همچون اشتینیتز، کاپابلانکا، لاسکر، باتوینیک، ایوه، فاین، هارویتز، مارشال، پیلزبری و ... عنوان شده است را از منابع مکتوب شطرنج گرداوری نموده است. این نمونه ها که در تاریخ شطرنج بی نظیر می باشند در زمان خود هیجانات و احساسات شطرنج دوستان را به شدن برانگیخته است.

 

میخائیل باتوینیک

من تصمیم به رها کردن شطرنج گرفته ام.

باتوینیک در صفحه 108 کتاب "دستیابی به هدف" که وی بیوگرافی اش را در آن نوشته است (انتشار در سال 1981 توسط انتشارات آکسفورد) این جمله را می نویسد :

تصمیم به کناره گیری از عرصه شطرنج را در سال 1946 اتخاذ کردم اما این تصمیم توسط مقامات شوروی سابق رد شد. آنها من را مجاب به شرکت در مسابقه قهرمانی شطرنج جهان کردند.

 

خوزه رائول کاپابلانکا

در تاریخ 13 مارچ 1924 میلادی که در صفحه 161 بولتن ماه سپتامبر- اکتبر شطرنج آمریکا نوشته شد کاپابلانکا چنین اظهار می دارد :

من شک دارم که بتوانم در تورنمنتی دیگر شرکت کنم. حقیقت این است که در دوران بیست ساله فعالیت حرفه ای شطرنجی ام مسابقات نیویورک 1924 بزرگترین و معتبرترین تورنمنتی بوده که من در آن شرکت کرده ام. من پس از مرگ پدرم عملاً تصمیم به بازنشستگی از دنیای حرفه ای شطرنج گرفته ام اما گاهگداری در مسابقات نمایشی شرکت خواهم کرد.

من به عنوان قهرمان شطرنج جهان از شطرنج حرفه ای کناره گیری می کنم اما به جوانان توصیه می کنم برای به دست آوردن این مقام بجنگندند.  بی صبرانه در انتظار آن روز خواهم بود تا یکی از این جوانان بتواند مرا در مسابقه ای بر سر مقام قهرمانی ام  شکست دهد (!!) و اگر بخت یار چنین فردی شد من تمامی سالهای قهرمانی ام را به او اعطا می کنم.

و من می خواهم بدانم که آیا قدم های لازم پس از بازنشستگی من در شطرنج برداشته خواهد شد.

                 تصویر کاپابلانکا روی مجله تایم (دسامبر 1925)

اما بعدها کاپابلانکا در اظهاراتی که در صفحه 162 بولتن ماه سپتامبر- اکتبر شطرنج آمریکا منتشر شد اعلام کرد :

قهرمانی دکتر لاسکر در مسابقات نیویورک 1924 مرا متقاعد کرد که در تصمیمم در بازنشستگی از شطرنج در این برهه زمانی تجدید نظر کنم. لاسکر با به دست آوردن این قهرمانی نشان داد که نسل قدیمی هنوز توانایی کسب پیروزی را دارند و بنابراین من انگیزه لازم را برای بودن در صحنه حرفه ای شطرنج دارم.

 

ماکس ایوه

ماکس ایوه در صفحه 231 مجله شطرنج ماه اکتبر- نوامبر 1981 در مصاحبه ای چنین اعلام می کند :

در سال 1933 به عنوان استاد بزرگ شطرنج نایل آمدم و هم اکنون کناره گیری خود را از شطرنج اعلام می کنم.

ایوه بعدها رئیس فدراسیون بین المللی شطرنج شد. وی یکی از رکوردداران در زمینه تالیف کتب شطرنجی است.

 

 

روبن فاین

کناره گیری روبن فاین از شطرنج حرفه ای در اواخر سال 1940 بسیار مشهور است در نشریه سی ان 6090 چنین آمده است :

هنگامی که فاین تصمیم به کناره گیری از حرفه مورد علاقه اش شطرنج و روی آوردن به روانشناسی گرفت نتیجه یک شکست برای شطرنج و یک مساوی برای روانشناسی رقم خورد !

این جملات را "گیلبرت کانت" در مقاله ای با عنوان «چرا آنها شطرنج بازی می کنند» در کتاب روانشناسی شطرنج صفحه 44 و 45 در 4 سپتامبر 1972 نوشته است.

در رابطه با اعلام بازنشستگی روبن فاین نمونه ای دیگر توسط "کریستین سانچز" در نشریه سی ان  5024 با این مضمون نقل شده است:

در صفحه 288 مجله Chess Review در سال 1938 نقل شده است که در مصاحبه ای روبن فاین با ساویلی تارتاکوور که در روزنامه تلگراف چاپ شده چنین می آید : اوایل امسال روبن فاین کناره گیری خود از شطرنج حرفه ای را اعلام کرد تا به تکمیل تحصیلاتش در رشته ریاضیات بپردازد. اواخر ماه می فاین از مسئولان کمیته برگزاری مسابقه AVRO در خواست نمود تا او را از شرکت در مسابقه عفو نمایند اما با عدم پذیرش خواسته او و با توجه به قرادادی که داشت مجبور به شرکت در این مسابقات شد.

 

دانیل هارویتز

دانیل هارویتز چهار سال قبل از مسابقه با مورفی در نامه ای در 23 جولای 1854 که از لندن فرستاده شد نوشت :

شطرنج با این که برایم سودمند بوده است و در این وادی دوستان عزیز زیادی را پیدا کرده ام، اما هم اکنون پرونده من را مختومه بدانید.

به وسیله شطرنج از نردبان موفقیت بالا رفته ام و قصد ندارم با رها کردن آن گستاخی کرده باشم اما به هر حال باید خانه نشین شوم و شاید با این کار به گمنامی کشیده شوم. شطرنج موجب شهرت و محبوبیت من شد و فعالیتی مفید در سلامتی است.

هنگامی که به واسطه شطرنج حس جاه طلبی و شهرت انسان ارضاء شد نیاز به ثبات و پایداری در زندگی داریم. پس از چندین سال بی میلی و کار مضاعف در یافتم که من بیشتر از حد توان، نیاز علاقه مندان به شطرنج را بر آورده کرده ام. (منبع :BCM ، می 1884، صفحه 182)
ا 

امانوئل لاسکر

در بولتن شطرنج آمریکا در صفحه 23 فوریه 1931 چنین آمده است :

در پاسخ به در خواست صورت گرفته امانوئل لاسکر که شصت و دومین سالگرد تولدش را در 24 دسامبر جشن گرفته است در کارزاری که بیست و هفت سال به عنوان شاه شطرنج جهان شناخته می شود صراحتاً بازنشستگی خود را اعلام می کند.

با تشکر از نامه محبت آمیز شما در پاسخ به این پرسش که آیا من بازی بر صفحه شطرنج را رها کرده ام، جواب این است : بلی!

سازمان جهانی شطرنج در حال حاضر مورد تایید گروه اقلیتی از مردانی که من آن ها را اساتید سازنده می نامم نیست. در نتیجه من تصمیم دارم به کارهایی که وقت و انرژی بیشتری را از من می گیرد اختصاص دهم.
متقابلاً با آزوی بهترین ها برای شما
امانوئل لاسکر

 

فرانک جیمز مارشال

در دسامبر 1909 گزارشی غیر قابل انتظار در نشریه Daily Sketch لندن در مورد بازنشستگی فرانک مارشال منتشر شده است که به گزارش کامل آن توجه کنید :

فرانک جیمز مارشال پس از سپری کردن یک عمر که در حدود 21 سال می باشد از دنیای بازی شطرنج کناره گیری کرد. وی به عنوان قهرمان شطرنج آمریکا که به تازگی در برابر "جی. شوالتر" در لوئیزویل بدست آورده است اعلام بازنشستگی نمود.

کناره گیری مارشال دو دلیل دارد : یکی همسرش و دیگری کارش!

دلیل اول تاثیر بیشتری دارد و همسرش عنوان نمود که مارشال باید وقت بیشتری را صرف او و پسرش فرانک رایس مارشال نماید.

هنگامی که دلیل کناره گیری مارشال از شطرنج پرسیده شد وی گفت : شطرنج بازی وقت گیری است، برای بازی شطرنج باید تمام وقت را صرف آن کرد و من فکر نمی کنم که هیچ بازی در جهان به اندازه شطرنج باشد که باید مورد مطالعه و فراگیری قرار گیرد. هرچند من به آن عشق می ورزم اما من مسئولیت های شغلی دارم که شطرنج به آنها لطمه می زند.

همچنین در این مورد در بخش ورزشی روزنامه نیویورک تایمز در تاریخ 28 نوامبر 1909 چنین آمده است :

فرانک جیمز مارشال از اهالی نیویورک سیتی که دیروز با شکست "جی شوالتر" از اهالی جورج تاون به مقام قهرمانی آمریکا دست یافته است در اظهاراتی اعلام کرد که به طور کامل از دنیای شطرنج کناره گیری می کند و وقتش را صرف مسایل شغلی می کند.

این اظهارات امروز و در بازگشت مارشال از جورج تاون پس از بدست آوردن قهرمانی شطرنج آمریکا در برابر شوالتر عنوان شده است.

 

هنری نیلسن پیلزیری

در صفحه 448 نشریه BCM  نوامبر 1901 آمده است :

هنری نیلسن پیلزبری می نویسد : من چهارم ژانویه به اروپا سفر خواهم کرد و به مدت هجده ماه در آنجا خواهم بود. در این مدت در تورنمتهای مختلفی از جمله مونت کارلو شرکت می کنم و یک مسابقه چشم بسته هم خواهم داشت و احتمالاً مسابقه ای با لاسکر ترتیب خواهم داد.

در پایان این سفر وی از دنیای حرفه ای شطرنج کناره گیری خواهد کرد. او قصد دارد به تحصیل در حقوق بپردازد و این نکته شک بر انگیز است که آیا او می تواند از عشق اولش دست بکشد. باید ببینیم!

دکتر لاسکر در مورد ترتیب بازی با پیلزبری سکوت کرده است و ما معتقدیم که در این سفر این مسئله به صورت رسمی اعلام خواهد شد.

 

ویلیام  اشتاینیتس

اشتینیتز در صفحه 359 مجله بین المللی شطرنج در دسامبر 1891 چنین می نویسد :

خدمت مخاطبان گرامی عرض می کنم که به احتمال قوی از دنیای شطرنج به عنوان بازیکن حرفه ای اعلام بازنشستگی خواهم کرد. اما همچنان در حاشیه شطرنج خواهم بود و به طور کامل شطرنج را رها نخواهم کرد.

همچنین به صورت گذرا در کتاب تورنمنت شطرنج سنت پترزبورگ 96 - 1895 به قلم میسون و پولاک چنین اشاره شده است :

ویلهلم اشتینیتز در سال 1878 و هنگامی که اعلام بازنشستگی خود را از شطرنج اعلان کرد گفت که سوابقش در شطرنج بهتر از مورفی بوده است.

منبع:«آچمز، سایت تخصصی شطرنج ایران»