ابتکار عمل
ابتکار عمل
مسابقه دو مشت زن در رینگ مسابقه را تصور کنید ، یکی از مشتزنها پی در پی به حریف خود ضربه می زند و مشتزن دیگر ضربه ها را دفاع می کند ، درست است که مشتزن دوم هنوز شکست نخورده ولی اصطلاحاً می گویند که مشتزن اولی ابتکار عمل را در دست گرفته و شانس پیروزی او بیشتر است.
در شطرنج مفهوم ابتکار عمل به این صورت بیان می شود که یکی از طرفین با انجام هر حرکت خود تهدیدی بوجود آورد و طرف دیگر مجبور به دفع آن تهدید گردد و به همین ترتیب یک سلسله حرکات توام با تهدید سبب شود که طرف مدافع از نقشه ها و طرحهای خود غافل شده و آرایش و هماهنگی سوارهایش را از دست بدهد. در بیانی ساده تر ابتکار عمل یعنی داشتن قدرت تهدید.
ابتکار عمل می تواند از داشتن یک ستون باز بر روی قلعه حریف ،داشتن یک پیاده رونده ، داشتن مرکز متحرک ، داشتن برتری فضا و...حتی داشتن امکان بازی بهتر با سوارها حاصل شود. اکنون با بررسی نمونه های مختلف بیشتر به مفهوم ابتکار عمل می پردازیم.
نمونه اول
در این وضعیت نوبت حرکت با سفید است. ملاحظه کنید که سفید چگونه با انجام تهدیدهای متوالی هماهنگی سوارهای حریف را بر هم زده در عین حال هماهنگی لازم برای یک حمله قاطع را بین سوارهای خود ایجاد می کند.
1.Nf3 Qc5 2.Be3 Qd6 3.Rfd1 Qc7 4.Nb5 Qc8 5.Ng5
با طرح Qe2 و گرفتن پیاده h5 و در نهایت حمله نیرومند علیه شاه حریف.
نمونه دوم
سفید: براون (2575)
سیاه: کوینتروس (2495)
ویک آن زی
Browne,W (2575) - Quinteros,M (2495)
Wijk aan Zee, 1974
[B52]
1.e4 c5 2.Nf3 d6 3.Bb5+ Bd7 4.Bxd7+ Qxd7 5.c4 Qg4?
سیاه با انجام این حرکت قصد دارد یکی از پیاده های g2 یا e4 را بگیرد. اما این حرکت باعث عقب افتادن سیاه در گسترش سوارهایش خواهد شد.
گسترش سریع سوارها در شروع بازی یکی از مهمترین اصول بازی شطرنج است.
6.0–0! Qxe4 7.d4!
هنگامیکه در گسترش پیش هستید بازی را باز کنید. زیرا این سوارهای گسترش یافته هستند که از فضای ایجاد شده استفاده خواهند کرد.
7…, cxd4 8.Re1 Qc6 9.Nxd4 Qxc4?
با گرفتن پیاده دوم، سیاه خود را در معرض شکست قرار می دهد. این حرکت باعث باز شدن خطوط بیشتر بنفع سوارهای حریف شده و همچنین امکان گسترش سریع و تهدیدمند سوارهای سفید را فراهم می کند.
10.Na3! Qc8 11.Bf4
با تهدید Bxd6 . به وضعیت استقرار سوارهای دو طرف توجه کنید. سوارهای سفید آماده حمله نهائی هستند در حالیکه سوارهای سیاه همچنان در جای اولیه خود قرار دارند. این حاصل همان پیاده خوری و عدم گسترش سیاه است.
11…, Qd7 12.Nab5 e5
13.Bxe5!
تخریب سد دفاعی شاه حریف. مهره های سیاه در وضعیتی نیستند که بتوانند از شاه خود به خوبی دفاع کنند.
13…, dxe5 14.Rxe5+ Be7 15.Rd5 Qc8 16.Nf5 Kf8 17.Nxe7 Kxe7 18.Re5+
و سیاه در مقابل حرکت Qd6 هیچ دفاعی ندارد.
1–0
نمونه سوم
سفید: موریتس پورگس
سیاه: امانوئل لاسکر
نورمبرگ 1896
Porges,M - Lasker,E
Nuremberg , 1896
در وضعیت بالا سیاه با ایجاد تهدیدهای پی در پی موفق به در دست گرفتن ابتکار عمل می شود.
14….,d5
با این حرکت اسب سفید مجبور به ترک مرکز شده و ستون e برای حمله برخاستی سیاه آماده می شود.
15.Ned2 Ba3!
حمله دوگانه به وزیر سفید و فیل b2 .
16.Be5
اجباری. در صورت:
16.Qa6 Bxb2 17.Rab1 Nc5
سفید سوار از دست می دهد.
16...f6 17.Qa6 fxe5 18.Qxa3
ادامه:
18.Qxb7 e4 19.Nd4 Bb2
به برتری قاطع سیاه منجر می شود.
18...e4!
یک تهدید قوی دیگر که مدافع شاه حریف را دور می کند.
19.Nd4 Qf6
حمله به اسب و نیم نگاهی به پیاده f2 .
20.c3 Rf8
باز هم تهدید.
21.f3
پس از:
21.Rf1 Qg5!
سیاه ضمن حمله به اسب d2 تهدید …Bh3 را نیز دارد.
21...Qg5 22.Qc1 Nc5
با تهدید انجام …Nd3 .
23.Nf1 Qg6 24.Re3 Nd3 25.Qd1 Nf4!
با توسل به ایجاد تهدیدهای متوالی سیاه اسب خود را از b7 به f4 رساند.
26.Ng3 h5! 27.Nde2
27…, Nxg2! 28.Kxg2 exf3+ 29.Rxf3
29…, Bh3+! 30.Kxh3 Qg4+ 31.Kg2 Qxf3+ 32.Kg1 h4 33.Nh1 Qe3+
0–1
نمونه چهارم
سفید: داویدسون
سیاه: آلخین
زمرینگ
Davidson,J - Alekhine,A
Semmering, 1926
14...Bc7!
با تهدید:
15…,Rxd4! 16.Rxd4 Qe5
15.Be3 Re8!
با این حرکت سیاه تهدید گرفتن پیاده e4 را ایجاد کرده و هماهنگی مهره های خود را بهبود می بخشد. در ضمن پس از انجام Bd3 برای دفاع از پیاده e4 ، سفید در آینده برای مسدود کردن قطر h2-b8 نمی تواند حرکت g3 را به دلیل ضعف پیاده h3 انجام دهد.
16.Bd3 Nh5 17.Nce2 g6
مسدود کردن قطر b1-h7 و همچنین کنترل خانه f5 .
18.Re1 Nd7!
هماهنگ کردن همه مهره ها . اکنون سیاه تهدید Nc5 را دارد.
19.Nf3 Bb6
سیاه مجدداً تهدید Nc5 را ایجاد می کند. در صورت:
20.Bxb6 axb6
ستون a به نفع سیاه باز می شود و حرکت Nc5 نیز همچنان به قوت خود باقیست.
20.Bg5 Qc5!
پیشنهاد تعویض وزیرها و رفتن به یک آخر بازی برتر:
21.Qxc5 Nxc5 22.Nc1 f6 23.Bd2 Nxd3 24.Nxd3 Ng3 25.e5 Bf5 -/+
21.Nc3 Ne5 22.Nxe5 Qxe5 23.Be3 Bc7! 24.Ne2 Qh2+ 25.Kf1
25…, Bxh3! 26.gxh3 Qxh3+ 27.Kg1 Bh2+ 28.Kh1 Nf4! 29.Nxf4
در صورت:
29.Bxf4 Bg3+!
29…, Bxf4+ 30.Kg1 Bh2+ 31.Kh1 Qf3+! 32.Kxh2 Re5 33.Qc5 Rxc5 34.Bxc5 Qh5+ 35.Kg2 Qxc5–+
منبع:مدرسه شطرنج تهران
