مهارت های شطرنج و چپ دستی / راست دستی
مهارت های شطرنج و چپ دستی / راست دستی به چه شکل به هم ارتباط پیدا می کنند ؟ آیا
دوره زمانی حیاتی برای یادگیری شطرنج وجود دارد ؟ چه مدت طول خواهد کشید
تا به درجه 2200برسیم ؟ پروفسور گوبت و دکتر کمپیتلی دریافته اند که راست
دست های کمتری در شطرنج بازان وجود دارد. [برای رسیدن به موفقیت در شطرنج]
نباید دیرتر از سن 12 سالگی شطرنج را شروع کرد و میانگین 11000 ساعت تمرین
برای رسیدن به درجه 2200 لازم است.
چپ دستی / راست دستی
تمرین و استعداد در شطرنج
گیلرمو کمپیتلی و فرناند گوبت
نقش ارتباطی استعداد و تمرین در رسیدن به سطوح بالای مهارت چیست ؟ این سوال اخیرا توجه مهمی در روانشناسی در حوزه هایی مانند موسیقی، ورزش و بازی ها را (بعنوان مثال مقاله اخیر روبرت هاوارد در سایت Chessbase را
ببینید) را بخود جلب کرده است. برای سالیان دراز، پژوهش ما بسیاری از
ویژگی های روانشناسی شطرنج (نظیر نقش تصورات ذهنی، جزئیات مراحل تصمیم گیری
بازیکنان شطرنج و پشتیبانی ساختار های مغزی از دانش شطرنج) را مورد بررسی
قرار داده اند. همچنین پرسشی در مورد استعداد و تمرین را در یک بررسی ارائه
کردیم که نتایجش اخیرا در نشریات «روانشناسی رشد» و «یادگیری و تفاوت های
افراد» منتشر شده ست. (1) در این جا ما به مهم ترین یافته ها اشاره می کنیم.
ما به گروهی از شطرنج بازان آرژانتینی (3 استاد بزرگ، 10 استاد بین المللی، 13 استاد فیده و 39 بازیکن بدون درجه) پرسشنامه ای حاوی سه بخش ارائه کردیم. بخش اول شامل سوالاتی در مورد مسائل مختلف تمرین (به عنوان
مثال آیا شما از فایل های اطلاعاتی استفاده می کنید ؟ آیا شما مربی دارید
؟ و ...) بود. بخش دوم جدولی را دربر داشت که در آن بازیکنان مجبور به
گزارش تعداد ساعت هایی که در هر هفته در سال هایی که به شطرنج می پرداختند
(به صورت انفرادی یا گروهی)، بودند. و سرانجام این که بازیکنان مجبور به
تکمیل این اطلاعات به طریقی بودند که میزان چپ دستی، راست دستی و یا دودست
بودن آنها مورد ارزیابی قرار می گرفت.
ما ارتباط عمیقی بین تعداد
ساعاتی که بازیکنان به شطرنج اختصاص می دهند و درجه بین المللیشان بودیم :
بازیکنان بدون درجه اظهار داشتند که به طور متوسط 8303 ساعت به شطرنج
اختصاص می دهند و بازیکنان دارای درجه ی بدون عنوان 11715 ساعت , استاد
فیده ها 19618 ساعت و استادان بین المللی 27929 ساعت. (3 استاد بزرگ این
بخش از پرسشنامه را تکمیل نکردند).
باید اشاره کرد که سطح بالایی از تنوع در میزان تمرین وجود داشت. برای مثال , بگذارید تعداد ساعات اختصاص داده شده که بازیکنان نیاز به رسیدن به درجه 2200 را داشتند در نظر بگیریم. میانگین در حدود 11000 ساعت بود.اما در حالی که یک بازیکن نیاز به تنها 3000 ساعت تمرین برای رسیدن به درجه مذکور داشت، بازیکن دیگر بیش از 23000 ساعت برای رسیدن به همان سطح وقت صرف کرده بود. بعلاوه، چون شطرنج یک بازی دیداری- تجسمی است، باید انتظار داشت که ساختارهای مغزی که بطور عمده به فرآیند های دیداری – تجسمی اختصاص می یابند را فعال می سازد. این ساختار ها گرایش به قرار گرفتن در نیمکره راست مغز را دارند. همچنین بادر نظر گرفتن این که مغز انسان کلیه قسمت های بدن را با یک شبکه هدایت می کند، نیمکره راست مغز، سمت چپ بدن را کنترل می کند. بنابر این، باید انتظار داشته باشیم که در جامعه شطرنج بازان، سهم بیشتری به «چپ دستان» و یا حداقل «دو دست ها» تعلق دارد. در نمونه آماری ما، 9/17% از شطرنج بازان چپ دست و یا دو دست بودند. که این تعداد در مقایسه با 2/10% اشخاص چپ دست در نمونه کنترل شده از افراد غیر شطرنج باز بطور قابل ملاحظه ای بالاتر است. با این وجود، بین سطح مهارت افراد چپ دست و راست دست اختلاف قابل ملاحظه ای مشاهده نشد.
دیگر
پیش بینی ممکن در مهارت شطرنج می تواند شروع سن یادگیری باشد. آرپاد الو
در کتاب مشهور خود در مورد شطرنج عنوان نمود که باید زمانی (سن) حیاتی برای
یاد گیری شطرنج باشد که بعد از آن رسیدن به سطوح بالای مهارت سخت تر است
(درست شبیه به یادگیری زبان). اطلاعات و آمار ما نشان داد که ارتباط زیادی
بین سنی که در آن بازیکنان شطرنج، را بطور جدی شروع کرده بودند و درجه شان
(در زمان تکمیل اطلاعات) وجود داشت. متوسط سنی که در آن بازیکنان هر گروه
شطرنج را بطور جدی شروع کردند به این صورت بود : بازیکنان بدون درجه، 6/18
سال ؛ بازیکنان دارای درجه، 2/14 سال ؛ استادان فیده، 6/11 سال ؛ استادان
بین المللی، 3/10 سال و استاد بزرگان، 3/11 سال.
تقریبا همه بازیکنان دارای عنوان بطور جدی دیرتر از سن 12 سالگی شطرنج را شروع نکرده بودند. در نمونه آماری ما، احتمال رسیدن به عنوان استاد بین المللی برای بازیکنانی که شطرنج را بطور جدی در سن 12 سال و یا زودتر شروع کرده بودند، نسبت 1 به 4 بود. در حالی که برای بازیکنانی که دیرتر از این زمان شروع کرده بودند، احتمال این که به نصاب استادی میرسیدند، نسبت مذکور 1 به 55 می گردید.
نتیجه
جالب توجه دیگر میزان پیشرفت بدست آمده بازیکنان سطوح مختلف بود. اختلاف
قابل توجهی (در حدود 80 واحد درجه) در میانگین درجه بین المللی بازیکنان
عنوان دار و دارای درجه بعد از 3 سال پرداختن جدی شطرنج، وجود داشت. بعد از
سال سوم، متوسط اخذ درجه برای گروه اول 7 واحد بود بود درحالی که گروه دوم
موفق به کسب 1 واحد درجه در هرسال شده بودند.
همچنین
آمار و اطلاعات فعالیت های تمرینی داده های ارزشمندی را مشخص کرد : 83%
بازیکنان اظهار داشتند که بازی برق آسا انجام می دهند، 80% بازیکنان در
بعضی مواقع مربی داشتند و 67% از فایل های اطلاعاتی استفاده می کردند، 66%
با برنامه های رایانه ای بازی می کردند و 56 % علاقمند به بازی چشم بسته
بدون استفاده از صفحه شطرنج بودند و تنها 23 % بازی چشم بسته را بازی می
کردند. بعضی فعالیت ها بیشتر توسط بازیکنان قوی تر انجام می شد تا بازیکنان
ضعیف تر مثل : گرفتن مربی، استفاده از فایل های اطلاعاتی و بازی برق آسا. و
سرانجام این که بازیکنان قوی تر تمایل به داشتن کتاب های بیشتری نسبت به
بازیکنان ضعیف تر بودند.
مجموعه
نتایج فوق اشاره دارد که انجام دادن تمرین ضروری است ولی شرط لازم برای
رسیدن به سطوح بالا ی عملکرد شطرنج نمی باشد. و به این معنی است که انجام
هزاران ساعت تمرین شطرنج ضروری است ولی با این وجود نمی تواند کافی باشد.
عوامل دیگری هستند که می تواند در رسیدن به سطوح بالا کمک کند. ما فهمیدیم
که اگر فردی می خواهد استاد بین المللی شود باید از سن 12 سالگی و یا قبل
از آن شطرنج را شروع کند. و در نهایت این که افرادی که چپ دست و یا دو دست
هستند، ممکن است در آغاز به کار رشته شطرنج اکثریت داشته باشند (به همین
دلیل است که درصد بیشتر از انتظاری از آنها بازی شطرنج را انتخاب می کنند)
ولی این اکثریت بعد ها ممکن است با میزان تمرین دخیل شده در رسیدن به سطح
بالای مهارت کم رنگ تر شود.
ترجمه از علی قائم مقامی
منبع : سایت Chessbase
1- جیلرمو کمپیتلی و فرناند گوبت. نقش تمرین در شطرنج : مطالعه مدت دار. یادگیری و تفاوت های فردی (برای دریافت منبع اینجا کلیک کنید). کمپیتلی.ج.
و گوبت، ف (2007). نقش تمرین در حوزه های مشخص، چپ دستی/راست دستی و سن
شروع شطرنج. روانشناسی رشد،43،159، 172. (برای دریافت منبع اینجا کلیک کنید).
منبع:«آچمز، سایت تخصصی شطرنج ایران»
