مروری بر ساعت های شطرنج
مطلبی مهم و کاربردی به قلم جناب آقای بهنام بهبهانی
مروری بر ساعت های شطرنج
تهیه و تنظیم توسط بهنام بهبهانیهمه ما بر این باوریم که یکی از عوامل مهم و تعیین کننده در برگزاری هر چه بهتر مسابقات استفاده صحیح و دقیق از ملزومات و ابزار شطرنج می باشد. اجازه دهید بدون هیچ مقدمه ای اشاره ای داشته باشیم به یکی از حساس ترین و دقیق ترین این ابزارها یعنی ساعت شطرنج.
امروزه نام ساعت شطرنج مترادف است با ساعت شطرنج دیجیتالی و برگزارکنندگان، داوران و همه عوامل اجرایی به جهت دقت و سرعت بالا، استفاده از این نوع ساعت ها را در دستور کار خود قرار می دهند. بدون شک هر دو گروه عوامل اجرایی و بازیکنان ملزم به توانایی در کار کردن و تنظیم بهینه ساعت شطرنج می باشند.
1- عوامل اجرایی به جهت اداره و کنترل مسابقات
2- بازیکنان به جهت کاربران اصلیشاید شما هم روزی شاهد این ماجرا بوده اید که بازیکنی در حین بازی جهت احضار داور به جای متوقف کردن ساعت آن را خاموش کرده و یا در یک بازی بلیتس بازیکن پس از این که زمان حریف پایان یافته به علت عدم آشنایی با ساعت مورد استفاده و عدم توانایی در متوقف کردن ساعت بازی برنده را به مساوی تبدیل کرده. با نهایت تاسف هنوز در مسابقات مختلف بازیکنانی را مشاهده می کنیم که برای روشن یا خاموش و یا متوقف کردن ساعت با مشکل مواجه هستند و این به هیچ وجه در خور و شایسته یک بازیکن شطرنج در دنیای علم و فناوری نیست.
اجازه دهید مروری کوتاه داشته باشیم بر ساعت شطرنج و سپس در ادامه طرز کار و چگونگی تنظیم سه نوع ساعت متداول و مورد استفاده در مسابقات شطرنج داخل کشور را برای دوستان عزیزم تشریح خواهم نمود. امید آن که با کمی دقت در فراگیری این مهم مشکلات را بر طرف و یا به حداقل کاهش دهیم. ساعت های شطرنج دیجیتالی عموماً دارای مشخصاتی به شرح زیر می باشند.
1- دکمه روشن و خاموش
2- تعدادی دکمه تنظیم جهت قرار گرفتن در مد های زمانی مختلف
3- صفحه نمایش دهنده
4- برنامه های پیش فرض که معمولاً با کدهای بخصوص در زیر ساعت بصورت چاپی قابل رویت است.چنانچه برنامه های پیش فرض را مشاهده کنید به سادگی متوجه خواهید شد که در مقابل هر کد یا شماره شرحی کوتاه از آن برنامه پیش فرض که قبلاً در حافظه یا آی سی های ساعت برنامه ریزی شده آمده است و چنانچه آن کد بخصوص را انتخاب کنید به طور اتوماتیک ساعت شما در این مد خاص تنظیم و آماده کار می باشد و کافیست برای شروع دکمه Start را به کار اندازید. به طور مثال:
1- Blitz 5 Min 2- Rapid 25 Min 3- Manual Set
لازم به یاد آوری است که اکثر مدهای پیش فرض بصورت دستی نیز قابل تنظیم هستند.
و نکته آخر هم این که ساعت های شطرنج دیجیتالی نیز مانند هر وسیله الکترونیکی دیگر حتماً با یک کاتالوگ و یا بروشور و در داخل بسته بندی به دست ما می رسند اما نکته مهم این که به طور معمول و بر سر میز مسابقه بازیکنان به این بروشور راهنما دسترسی ندارند.
ساعت شطرنج DGT 2000
دکمه روشن و خاموش در قسمت زیر ساعت قرار دارد.
A - کلید کاهش ارقام
B - کلید افزایش ارقام
C - کلید Start و Stop
- Dکلید Enter یا Setپس از روشن نمودن ساعت معمولاً کد آخرین برنامه تنظیم شده که قبلاً در حافظه ذخیره شده در صفحه سمت چپ نمایان شده و جهت تنظیم ساعت فقط کافیست کلید D یا Enter را بزنید و برای شروع بازی هم از کلید Start یا C استفاده کنید.
اکنون فرض کنید پس از روشن نمودن ساعت در صفحه سمت چپ کد 1 را مشاهده نموده اید که این کد جهت زمان 5 دقیقه یا بازی بلیتس تعریف شده. چنانچه هدف شما بازی با این مد زمانی است مانند حالت قبل با زدن کلید D یا Set ساعت آماده و با کلید C یا Start می توانید بازی را شروع کنید. اکنون در همین حالت و پس از روشن نمودن ساعت فرض کنید می خواهید یک بازی سریع با زمان 2×2 دقیقه داشته باشید. کافیست به سادگی کد 1 را با کلید افزایش ارقام به 2 تغییر و با زدن کلید Set زمان مورد نظر را انتخاب و با کلید Start بازی را شروع کنید. همان گونه که قبلاً توضیح دادم کلیه مدهای زمانی به صورت دستی یا Manualنیز قابل تنظیم هستند. اما یک حالت تنظیم دستی کلی در کد شماره 3 این ساعت تعریف شده که می تواند در انتخاب مد های زمانی متفاوت به شما کمک کند.
تنظیم یک حالت به صورت دستی:
فرض کنید می خواهید یک مد زمانی 15×2 دقیقه را انتخاب کنید. بهتر است با کد شماره 2 که مخصوص بازی های سریع تعریف شده شروع کنید. پس از انتخاب این کد و زدن کلید Set در مد زمانی 25 دقیقه قرار خواهید گرفت. اکنون برای تنظیم به صورت دستی باید چند ثانیه انگشت خود را بر روی دکمه Start قرار دهید. مشاهده می کنید که ارقام به حالت چشمک زن ظاهر شده و آماده تنظیم هستند. با استفاده از کلید های افزایش و کاهش، ارقام را به طور دلخواه تنظیم و پس از تنظیم هر شماره دیجیتالی با زدن کلیدSet به رقم بعدی رفته و عدد مورد نظر خود را تنظیم نمایید و در پایان نیز با چند ثانیه فشردن بر دکمه Set مد زمانی دلخواه خود را بر صفحه نمایش ساعت خواهید دید.
یک تنظیم دستی برای مسابقات سریع با ساعت فیشر:
کد شماره 18 این ساعت از کدهای بسیار مفید در برگزاری مسابقات سریع می باشد و بخصوص این که با این کد قادر خواهید بود مد های زمانی با افزایش زمان برای هر حرکت یا همان ساعت فیشر معروف را تنظیم کنید. پس از انتخاب کد 18 وزدن کلید Set کلیه ارقام در دو صفحه نمایش بصورت 0.00 می باشند و کافیست برای تنظیم مد زمانی دلخواه خود درست مانند حالت قبل از کلید های تنظیم استفاده کنید با این تفاوت که در این حالت پس از تنظیم آخرین رقم در صفحه سمت راست نشانگر مجدداً به ابتدای صفحه سمت چپ رفته و این بار نوبت تنظیم زمان پاداش برای هر حرکت است. در این حالت حتماً دقت کنید تا بطور مثال بجای 5 ثانیه پاداش به ازای هر حرکت 5 دقیقه قرار ندهید. پس از تنظیم کامل ساعت و فشردن کلید Set ساعت شما آماده کار و شروع خواهد بود.
کد پیش فرض برای مسابقات فکری استاندارد:
کد شماره 17 این ساعت برای مسابقات فکری یا استاندارد با زمان 90 دقیقه به اضافه 30 ثانیه پاداش برای هر حرکت تعریف شده. مد زمانی که اکنون تقریباً در مسابقات مختلف و در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده قرار می گیرد.
تقریباً کلیه مدهای زمانی مختلف به صورت پیش فرض در این ساعت تعبیه شده. حداکثر سعی خود را به کار برید تا از کد های پیش فرض استفاده کنید و فقط در مواردی که مد زمانی دلخواه خود را در این لیست ندارید از حالت تنظیم دستی استفاده کنید.
ساعت شطرنج PQ 9903
A - کلید افزایش ارقام
B - کلید روشن و خاموش ON/OFF
C - کلید START و تنظیم ارقام
D - کلید OK یا SET
E - کلید کاهش ارقامبر طبق تعریف کلی ساعت های شطرنج دیجیتالی این مدل ساعت نیز دارای تعدادی برنامه پیش فرض و تعریف شده در حافظه می باشد که به صورت کدهای مشخص در قسمت زیر ساعت قابل مشاهده است. کاملاً طبیعی است که تولید کنندگان کدهای متفاوتی را برای ساعت ساخته شده خود تعریف کرده باشند. به طور مثال کد شماره 3 در ساعت مدل DGT 2000 که در مرحله قبلی توضیح دادم یک برنامه تنظیم دستی بود اما در این مدل این کد برای زمان 3 دقیقه به اضافه 2 ثانیه پاداش تعریف شده. همچنین این مدل دارای زنگ یا ALARM می باشد و چنانچه آن را غیر فعال نکنید در 10 ثانیه پایانی شما را از کمبود زمان آگاه می سازد.
در مورد دکمه Bیا روشن و خاموش کردن ساعت دقت کنید، جهت روشن نمودن ساعت کافی است این دکمه را فقط یک بار لمس کنید ،اما برای خاموش کردن باید چند ثانیه انگشت خود را روی این دکمه به صورت ثابت قرار دهید، عملکرد بقیه دکمه ها تقریباً در تمامی مدل ها یکی است و فقط ممکن است محل قرار گرفتن دکمه ها تغییر کرده باشد.
و اکنون چند نمونه تنظیم:
تنظیم بر اساس کدهای پیش فرض
با دکمه B ساعت را روشن کنید. اکنون یکی از کدهای پیش فرض را به صورت چشمک زن در وسط صفحه نمایش مشاهده می کنید. با دکمه های افزایش و کاهش ارقام کد مورد نظر را روی عدد 1 تنظیم کنید. این کد برای زمان 5 دقیقه یا بازی بلیتس تعریف شده، سپس با فشردن دکمه D یا OK ساعت آماده کار و با فشردن دکمه C یا STARTمی توانید بازی را شروع کنید، دقت کنید در قسمت بالایی و سمت راست کد برنامه یک شمایل به شکل مثلث مشکی رنگ مشاهده می کنید، با هر بار فشردن دکمه OKاین شمایل ظاهر یا محو می شود که به منزله فعال یا غیر فعال بودن زنگ یا همان ALARM ساعت است.
در مثال بعدی با انتخاب کد شماره 2 مد زمانی 25 دقیقه را در تنظیمات خود خواهید دید. فراموش نکنید پس از انتخاب کد مورد نظر با زدن کلید Cیا OK ساعت آماده کار و با کلید START شروع به کار خواهد نمود.
چنانچه قبلاً توضیح دادم کلیه مد های زمانی بصورت دستی نیز قابل تنظیم هستند، برای مثال در مورد کد شماره 2 یا همان زمان 25 دقیقه می توانید به صورت دستی یا Manual از همین کد برای تنظیماتی مثل زمان 15، 20 و 25 دقیقه و یا هر زمان دلخواه دیگر استفاده کنید.
یک تنظیم دستی برای مسابقات سریع با ساعت فیشر:
در شروع این بخش اشارهای داشتم به کد شماره 3 که برای زمان 3 دقیقه به اضافه 2 ثانیه پاداش یا همان ساعت فیشر تعریف شده بود، فرض کنید می خواهید زمان 15 دقیقه و 2 ثانیه پاداش را در ساعت خود داشته باشید. پس از انتخاب کد شماره 3 با فشردن کلید D یا OK ساعت شما آماده کار است. اما با زمان پیش فرض، جهت تنظیم زمان 15 دقیقه انگشت خود را برای چند ثانیه روی دکمه C یا START به صورت ثابت قرار دهید. مشاهده می کنید ارقام به صورت چشمک زن و از ابتدای صفحه نمایش آماده تنظیم هستند. اکنون با کلیدهای افزایش یا کاهش (+/-) رقم مورد دلخواه را تنظیم و با هر تنظیم و فشردن کلید C به سادگی به رقم بعدی رفته و تنظیمات را تا انتها انجام دهید. در این حالت فقط کافی است عدد 3 را به 15 تغییر دهید. زیرا در کد افزایش زمان 2 ثانیه به صورت پیش فرض در حافظه ساعت ذخیره شده و نیازی به تنظیم مجدد نیست اما چنانچه هدف شما افزایش زمانی متفاوت از این و به طور مثال 5 ثانیه باشد پس از تنظیم زمان اصلی 15 دقیقه در هر دو طرف صفحه نمایش، نشانگر مجدداً به ابتدای اولین رقم سمت چپ ساعت رفته با این تفاوت که این بار نوبت تنظیم زمان پاداش یا همان ساعت فیشر است و به سادگی و با کلیدهای تعریف شده می توانید این کار را انجام دهید. حتماً دقت کنید تا به هنگام تنظیم زمان پاداش مثلاً به جای تنظیم 5 ثانیه افزایش به ازای هر حرکت 5 دقیقه قرار ندهید.
زمان استاندارد 90 دقیقه + 30 ثانیه پاداش:
اگر به خاطر داشته باشید در ساعت مدلDGT 2000 برای تنظیم زمان استاندارد 90 دقیقه +30 ثانیه از کد شماره 17 استفاده نمودیم. در این مدل کد شماره 5 برای این مد زمانی تعریف شده و به سادگی می توانید برای برگزاری مسابقات فکری از این کد استفاده کنید.
و سه مد زمانی دیگر:
کد 6 30 دقیقه + 10 ثانیه پاداش
کد 7 5 دقیقه + 3 ثانیه پاداش
کد 25 تنظیم جهت زمان با محدودیت حرکت مانند 2 ساعت برای 40 حرکت + زمان پاداش و باز یاد آور می شوم کلیه مد های زمانی به صورت دستی قابل تنظیم هستند. در هر حال با اندکی دقت در استفاده از دکمه ها به راحتی کلیه مد های زمانی قابل تنظیم هستند.Ghadir Kishساعت شطرنج
دکمه روشن و خاموش ( (ON/OFFدر قسمت زیر ساعت قرار دارد.
A - دکمه افزایش یا تنظیم ارقام
B - دکمه OK یا SET
C - دکمه STARTاگر از بازیکنانی هستید که بعد از هر حرکت در اطراف سالن قدم می زنند چراق قرمز رنگ کوچکی (LED) که در قسمت بالای هر صفحه نمایش قرار دارد به شما کمک خواهد کرد تا از فاصله چند متری نوبت خود را تشخیص دهید. مانند مدل های قبلی کد برنامه های پیش فرض در قسمت زیر ساعت به صورت چاپی قابل رویت است.
این مدل ساعت ساخت داخل است و به جهت تنظیم شاید یکی از ساده ترین در نوع خود به شمار آید و با وجود 8 برنامه پیش فرض، کلیه مد های زمانی قابل استفاده در مسابقات مختلف را پشتیبانی می نماید.
تنظیم با کد های پیش فرض:
پس از روشن نمودن ساعت، کد انتخابی شما در صفحه سمت چپ به صورت چشمک زن قابل مشاهده است و به طور مثال اگر کد شماره 1 را مشاهده می کنید فقط کافیست با فشردن دکمه OK ساعت را در حالت آماده و با زدن دکمه START بازی را شروع کنید.
به همین ترتیب کد شماره 2 برای زمان 25 دقیقه و کد شماره 3 برای یک تنظیم دستی تعریف شده. مانند مدل های قبلی این ساعت نیز قابلیت تنظیم دستی را جهت مدهای زمانی مختلف دارا می باشد.
به طور مثال اگر قصد تنظیم ساعت برای زمان 2×2 دقیقه را دارید کافیست تا در همان کد پیش فرض 1 که برای زمان 5 دقیقه تعریف شده انگشت خود را برای چند لحظه روی دکمه START قرار دهید و با چشمک زن شدن ارقام و با دکمه افزایش ارقام دلخواه خود را تنظیم و با فشردن دکمه OK به رقم بعدی رفته و تنظیم خود را انجام دهید و پس از تنظیم هر دو صفحه نمایش و فشردن دکمه START، ساعت را آماده کار نمایید.
به همین ترتیب مثلاً برای بازی های سریع با زمان ثابت (بدون افزایش زمان) می توانید از کد پیش فرض 2 یا همان زمان 25 دقیقه استفاده کنید و به طور مثال می توانید تنظیماتی نظیر 10×2، 15×2 و یا 20×2 دقیقه را به صورت دستی در ساعت خود داشته باشید.
تنظیم زمان سریع با افزایش زمان (فیشر):
با کد شماره 7 این مدل ساعت می توانید کلیه زمان های دلخواه خود را همراه با افزایش زمان پاداش یا همان ساعت فیشر معروف تنظیم نمایید. طرز کار درست مانند تنظیم در زمان های ثابت است با این تفاوت که پس از تنظیمات اصلی نشانگر ساعت مجدداً به اولین رقم سمت چپ رفته و اکنون آماده تنظیم زمان افزایش می باشد. حتماً دقت نمائید تا در این مرحله به طور مثال به جای 5 ثانیه افزایش زمان 5 دقیقه قرار ندهید و به هر حال صفحه نمایش 3 رقمی تقریباً در تمامی مدل ها راهنمای شما خواهد بود. پس از تنظیم کامل با فشردن دکمه START ساعت شما آماده کار می باشد.
تنظیم 90 دقیقه + 30 ثانیه پاداش:
کد شماره 6 این ساعت برای زمان استاندارد 90 دقیقه + 30 ثانیه افزایش زمان به صورت پیش فرض تعریف شده و به راحتی و در اکثر مسابقات فکری می توان از این مد زمانی استفاده نمود. همچنین چنانچه قصد برگزاری مسابقات فکری با تعداد حرکت مشخص در زمانی مشخص را دارید، کد شماره 8 این ساعت قابلیت تنظیم تا 4 دوره زمانی همراه با شمارنده حرکات را دارا می باشد. (مانند یک بازی فکری با زمان 2 ساعت برای 40 حرکت و 1 ساعت برای ادامه بازی)
تهیه و تنظیم این مطلب به عهده جناب آقای بهنام بهبهانی داور مجرب و با اخلاق کشورمان بود
منبع:«آچمز، سایت تخصصی شطرنج ایران»
