شکست انسان در مقابل ماشین
در 11 ماه می سال 1997 میلادی "گری کاسپاروف" قهرمان وقت شطرنج جهان و قدرتمندترین شطرنجباز همه ادوار در یک بازی تژاژدیک، شکست سختی را در برابر ابر رایانه ای با عنوان "دیپ بلو" متحمل شد.این شکست پایانی بود بر برتری انسان در مقابل ماشین.
آن روزها را به خوبی به خاطر می آورم برای یک نوجوان علاقمند به شطرنج که تنها دلخوشی ایش چند کتاب و چند ماهنامه شطرنج بود، دیدن تصاویری از نبرد بین قهرمان شطرنج جهان و ابررایانه حتی در قالب یک خبر ورزشی کوتاه بسیار جذاب می نمود.آخر این رویداد نه تنها برای من بلکه عموم جامعه مورد توجه قرار گرفته بود.تلویزیون ملی مان هم که تا بدینجا اخباری را از شطرنج در سر خط خبرهایش نداشت، اما تمامی اخبار این رویداد را پوشش می داد.البته چاره ای نبود، چرا که این رویداد در صدر اخبار همه خبرگزاریها قرار داشت.شاید این نبرد نه تنها به اندازه مسابقه قهرمانی شطرنج جهان در سال 1972 بین "فیشر" و "اسپاسکی" که نقش انکارناپذیری در محبوبیت شطرنج داشت بلکه بیش از آن توانست توجه افکار عمومی را به شطرنج به عنوان یک ورزش فکری جلب کند.همه می خواستند بدانند که چه خواهد شد؟ آیا انسان در مقابل رایانه پیروز خواهد شد و یا رایانه بر برتری هوش انسان، خط بطلانی خواهد کشید.آن روز بهاری و البته گرم را به خاطر دارم.در خبرها آمد که "گری کاسپاروف" قهرمان شطرنج جهان در مقابل ابررایانه شکست خورد.آن لحظه ای که "کاسپاروف" میز مسابقه را به نشانه تسلیم شدن ترک کرد و در حالی که از فرط ناباوری دستانش را به نشانه شکست و بی اختیار در هوا می چرخاند و از قاب دوربین بیرون می رفت را به یاد دارم.پس از آن تصاویری پخش شد که اتفاقات بازی ششم را شامل می شد."گری کاسپاروف" در حالی که رنگش به قرمزی گراییده بود و گهگاهی سر خود را به نشانه اسفناک بودن وضعیتش تکان می داد و در حالی که از شدت ناراحتی رگهای پیشانیش متورم شده بود پشت میز مسابقه به تصویر کشیده شد. بعدها که بازی را دیدم توانستم با حس آن لحظات ابر قدرت شطرنج جهان همزاد پنداری کنم."گری کاسپاروف" شاید در بدترین بازی عمرش در 19 حرکت قلع و قمع شده بود.اما بازیهای این جدال انسان در برابر ماشین حکایت جذابتری دارد.
"کاسپاروف" که سال پیش از آن توانسته بود این ماشین شطرنجباز را با نتیجه 4-2 به آسانی شکست دهد، اینبار در حالی رو در روی این ابر رایانه قرار گرفت که اوضاع فرق کرده بود.سرعت سخت افزاری و نرم افزاری آن هزران برابر بیشتر شده بود در حالی که "گری" همان "گری" بود و شاید هم گذر عمر یکسال او را به عقب رانده بود.
"کاسپاروف" در حالی در روز سوم ماه می 1997 رودر روی رایانه قرار گرفت که پیش از آن در جمع خبرنگاران بیشمار و مشتاق که تعدادشان در حدود 200 نفر از 60 ملیت جهان بود از نداشتن اطلاعات کافی از حریف گله مند بود و البته حق هم داشت.
اما "کاسپاروف" بازی اول را به نفع خود خاتمه داد و در همان ابتدای کار تیم "دیپ بلو" را وحشت زده کرد تا چاره ای بیندیشند.
بازی دوم عصر روز 4 مااه می 1997 در حالی برگزار شد که "دیپ بلو" خیلی زود توانست با کسب برتری نتیجه را مساوی کند و امید را به اردوی تیم خود بازگرداند. . "فردریک فریدل" مدیر پایگاه شطرنج که در آن روزها یکی از اعضای تیم "کاسپاروف" بوده است می گوید: در طول برگزاری بازی و در حال تفسیر آن "جان نان" به این نکته اشاره کرد که "دیپ بلو" شطرنج استراتژیکی همانند "آناتولی کارپوف" را بازی می کند و تمامی کارشناسان حاضر این گفته وی را تصدیق کردند.هیچ کس نمی توانست باور کند که این ماشین همان ماشینی باشد که روز گذشته آن طور باخته بود. "پاتریک وولف" می گوید: این بازی را به هر کارشناسی که می خواهید نشان دهید.محرز است که "دیپ بلو" همانند یک استاد بزرگ بازی کرده است.
"کاسپاروف" که شکست بازی دوم برایش گران تمام شده بود، بدون پاسخگویی به خبرنگاران سالن مسابقه را ترک کرد در حالی که تیم "دیپ بلو" فاتحانه برای شرح پیروزی خود در سالن ماندند.
پس از بازی و بعد از تفسیرها مشخص شد که "کاسپاروف" در واقع یک بازی مساوی را از دست داده بود.
بازی سوم را "کاسپاروف" با حرکت غیر معمول 1.d3آغاز کرد و پس از کش و قوسهای فراوان به یک تساوی 47 حرکته منجر شد.
پس از اینکه اولین تساوی بین "کاسپاروف" و "دیپ بلو" در بازی سوم حادث شد، دو حریف همین نتیجه را در بازی چهارم قم زدند.اما این بازی هم با از دست دادن برتری توسط "کاسپاروف" همراه بود.قهرمان جهان در حالی که یک پیاده از حریف عقب بود اما ابتکار عمل را در دست داشت و می توانست در آخر بازی را به تفع خود پایان دهد اما گویا سرنوشت چیز دیگری را مقدر کرده بود.
بازی چهارم و پنجم هم نتیجه ای جز تساوی در بر نداشت تا اینکه بیش از پیش حساسیت بر بازی ششم حکم فرما شد.
بازی ششم:
کاسپاروف در 19حرکت قلع و قمع می شود
".گری کاسپاروف" در حالی بازی حساس و سرنوشت ساز ششم را در تنها 19 حرکت واگذار کرد که محاسباتش از ارزیابی حریف، غاط از آب در آمد. تنها یک حرکت اشتباه کافی بود تا قهرمان جهان به اندازه تمام عمرش به زحمت بیفتد.در حرکت هفتم "کاسپاروف" هرگز فکر نمی کرد که حریف که یک ماشین محاسبه گر بود بتواند چنین زیبا قربانی دهد.این همان معادلاتی بود که غلط از آب درآمد.پس از این قربانی دیگر "کاسپاروف" نتوانست تاب بیاورد و به اجبار وزیرش را از دست داد.تنها در 19 حرکت بود که نماینده هوش انسانی در برابر هوش مصنوعی شکست خورد..شاید این تلخترین شکست دوران عمر ورزشی "کاسپاروف" بود.
پس از بازی و در مصاحبه مطبوعاتی "کاسپاروف" همانند یک سردار شکست خورده در غریو کف زدنهای حضار وارد سالن شد.وی همچنان که از سوی تماشاچیان تشویق می شد رو به حضار گفت:
"من سزاوار شکست نبودم.من سزاوار نبودم."
"کاسپاروف" که نمی تواست باور کند که بازنده میدان شده است، خطاب به تیم "دیپ بلو" گفت:
من "دیپ بلو" را دعوت به شرکت در مسابقات شطرنج تحت شرایط عادی می کنم و قول می دهم که اشک آن را در خواهم آورد!
وی در جمله ای دیگر می گوید: "من یک انسانم و طبیعی است که آسیب پذیرم اما رایانه چنین نیست."
همچنین "کاسپاروف" عنوان کرد که: اشتباه من این بود که شرایط بهتری را تقاضا نکردم و در شرایطی تن به این مسابقات دادم که همه چیز به نفع حریف بود.
پس از این شکست تیم "دیپ بلو" نه تنها به بازی انتقامی تن نداد بلکه این ابر رایانه تاریخ ساز را برای همیشه باز نشسته کردند.
"گری کاسپاروف" پس از این شکست اعتقاد داشت که تنها رقیب وی رایانه نبوده است بلکه از یاری یک استاد بزرگ شطرنج استفاده می برده است.وی انگشت اتهام را به سوی رقیب سنتی خود "آناتولی کارپوف" نشانه گرفت و تا به امروز اعتقاد دارد که پس از بازی اول یک استاد بزرگ در انجام حرکات رایانه دخالت داشته است.
هر چند "گری کاسپاروف" دو بار دیگر در سال 2003 برای انتقام از ماشین شطرنجباز خیز برداشت اما در هر دو بار نتیجه ای جز تساوی را نتوانست رقم بزند.
کاسپاروف - دیپ جونیور 2003
وی ابتدا به مصاف برنامه ای با عنوان "دیپ جونیور" رفت و با نتیجه یک پیروزی،چهار تساوی و یک شکست به کار خود در مقابل این برنامه رایانه ای خاتمه داد.
کاسپاروف - ایکس تری فریتز 2003
کاسپاروف در همان سال و یکبار برای انتقام از ماشین شطرنجباز دست به مهره شد.وی در این رویارویی به مصاف برنامه ای با عنوان "ایکس تری،فریتز" رفت.این رقابت تنها در چهار دور برگزار شد که با به تساوی رسیدن هر جهار بازی نتیجه پایانی 2-2 مساوی رقم خورد.این پایانی بود بر نبرد "کاسپاروف" به عنوان نماد هوش انسانی در برابر نرم افزار های شطرنج باز به عنوان نمادی از هوش مصنوعی.
کرامنیک - دیپ فریتز 2006
اما "ولادیمیر کرامنیک" به عنوان وارث تاج و تخت "کاسپاروف" و درحالی که عنوان قهرمانی شطرنج جهان را در اختیار داشت با برنامه ای رایانه ای با عنوان "دیپ فریتز" در سال 2006 دست و پنجه نرم کرد تا او شاید بتواند انتقام هموطن و هم نوعش را از هوش مصنوعی بگیرد. اما او هم با نتیجه 4-2 حاصل از 4 تساوی و 2 باخت، شکست سنگینی را در مقابل رایانه متحمل شد تا این پایانی باشد بر برتری هوش شطرنجی انسان در برابر هوش شطرنج مصنوعی.پس از آن بود که دیگر هیچ انسانی هوس رویارویی با رایانه ها را نکرد.هر چند "وسلین توپالف" شطرنجباز همیشه مدعی بلغاری هنوز هم بر این باور است که انسان درصورت در اختیار داشتن زمان کافی می تواند بر رایانه غلبه کند اما این گفته او، تنها در حد ادعا باقی مانده است.به هر حال اگر برتری ماشین بر انسان را بپذیریم این چیزی از ارزشهای انسان کم نمی کند چرا که ماشینها ساخته همین هوش انسانی هستند و حیاتشان را باید مدیون انسانها دانست.
