شطرنجباز،رمانی متفاوت برای شطرنجبازان
"اشتفان تسوایک" و همسر دوم او، روز ۲۳ فوریه سال ۱۹۴۲ در برزیل خودکشی کردند. و آخرین رمان این نویسنده به نام «شطرنج باز»، سال بعد در استکهلم به زبان اصلی چاپ و منتشر شد.
این نویسنده آزاده و نامدار اتریشی که به فرویدیسم معتقد بود، به گمان صاحب نظران، از نخبگانی است که با آثار ادبی خود به فرهنگ و ادبیات اروپایی، غنا و وسعت بسیار بخشیده اند. تسوایک وقتی قدرت روزافزون و تسلط هولناک نازی ها را در بعضی از کشورهای قاره اروپا به چشم دید، در سال ۱۹۳۴ دیگر طاقت نیاورد که در وطن خود بماند و در سال ۱۹۲۸ به لندن رفت و مدتی در آنجا ماندگار شد.
در رمان «شطرنج باز» می‌بینیم که آقای ب، بعد از آن که کتاب خودآموز شطرنج را می‌رباید، برای کاستن از زجر و عذاب تنهایی و سکوت در سلول انفرادی به شطرنج پناه می‌برد و زیر و بم ها و ریزه کاری های آن را فرا می گیرد، چنان مفتون و مجذوب این «بازی شاهانه» می شود که احساس می کند در سرزمین دیگری که برای او ناشناخته است، قدم گذاشته است.
تسوایک در آن زمان به مانند شاه بازی شطرنج که در تنگنای بازی گیر کرده باشد و راه پس و پیش نداشته باشد، حس می کرد که در زندگی به چنین تله ای افتاده است و همه راه ها به روزی او بسته شده است.
در این رمان، آقای ب، انسان هوشمند و متفکری است که در سیاه گوشه تنهایی، بازی شطرنج را از روی کتاب آموخته است و بعد از آزادی با چنتو ویک که قهرمان بزرگ و بی رقیب شطرنج جهان است، رو در رو می نشیند و به نبرد می پردازد. چنتو ویک جوانی است روستایی و خام و خشن، که حتی یک نامه چندسطری را نمی‌تواند درست و بی غلط بنویسد و در عین حال در بازی شطرنج بی همتاست ... و می تواند نمادی از نازی‌های پیروزمند باشد که به ارزش های فرهنگی بی‌اعتنا بودند. و آقای ب، شاید نمونه دیگری از خود نویسنده باشد.
آقای ب، از صحنه نبرد برنده بیرون می آید، اما عهد می‌کند که دیگر دست به مهره های شطرنج نزند. و شاید اگر تسوایک چنین تعهدی را می پذیرفت و از نویسندگی دست برمی داشت، زنده می ماند. اما او نمی توانست فکر نکند و مقاله و داستان و رمان ننویسد و می‌خواست وجدان شفاف و روشن دوره و زمانه خود باشد.
در سال ۱۹۱۴ و در آغاز نخستین جنگ جهانی، «رومن رولان» می گفت که نویسنده باید با اسلحه قلم خود در برابر زورگویان و جنگ طلبان بایستد و بجنگد و "اشتفان تسوایک" در دهه سوم و چهارم قرن بیستم که دنیا در آستانه فاجعه بزرگی قرار گرفته بود، گمان می کرد که دیگر نخواهند گذاشت، آزادانه فکر کند و بنویسد، و پیش از مرگ، رمان «شطرنج باز» را که در نوع خود شاهکاری به شمار می رود، نوشته بود و آن را در کشوی میز خود پنهان کرده بود و هرگز گمان نمی کرد که این رمان بعد از مرگ او چاپ خواهد شد و در کنار آثار ارزشمند و برجسته ادبیات اروپایی قرار خواهد گرفت.
کتاب «شطرنج باز» را دکتر محمد مجلسی ترجمه نموده و نشر دنیای نو آن را در ۱۰۹ صفحه با قیمت ۳۹۰۰ تومان منتشر کرده است.
منبع:«آچمز، سایت تخصصی شطرنج ایران»
.jpg)
.jpg)
