حمله به شاه قلعه نرفته(در مرکز مانده)
سطح : متوسط
حمله به شاه
موقعیت شاه در صفحه یکی از مهمترین عوامل برای ارزیابی وضعیت است و چون هدف نهایی در بازی شطرنج مات کردن شاه حریف است ؛ حمله به شاه یکی از مهمترین روش‌ها برای رسیدن به این منظور است.
تکنیک حمله به شاه در وضعیتهای مختلف بر حسب موقعیت شاه ما و شاه حریف متفاوت است و در کل مبحث حمله به شاه را به سه قسمت تقسیم می‌کنند.
الف) حمله به شاه قلعه نرفته.
ب) حمله به شاه ، هنگامی که هر دو حریف در یک جناح قلعه رفته باشند.
ج) حمله به شاه ، هنگامی که هر دو حریف قلعه مخالف رفته باشند.
اکنون با ارائه چند نمونه از هر بخش ، سعی می‌کنیم تکنیکهای مختلف حمله به شاه را مورد بررسی قرار دهیم.
حمله به شاه قلعه نرفته(در مرکز مانده) (1)
قلعه رفتن یکی از مهمترین حرکات در شروع بازی است. با قلعه رفتن ، شاه به مکان امنی می‌رود و رخها نیز وارد بازی می‌شوند. اما اگر یکی از طرفین قلعه نرود و یا اجازه قلعه رفتن از او سلب شود ، شاه او در مرکز می ماند. در این هنگام طرف مقابل باید سعی کند مرکز را باز کند تا بتواند از دو رخ اضافی خود جهت حمله به شاه حریف استفاده کند.
نکته حائز اهمیت این است که در مواقعی که شاه حریف در مرکز می‌ماند باید سعی کنیم از قلعه رفتن وی جلوگیری کنیم و در صورتی که سعی در ایجاد قلعه مصنوعی کرد حتی‌المقدور نباید امکان دهیم ارتباط دو رخ حریف برقرار گردد.
نمونه اول
سفید: پاول مورفی
سیاه: ناشناس
سیمولتانه 1858
Morphy,P – NN
Simultane 1858
1. e4, e5 2. Nf3, Nc6 3. Bc4, Nf6 4. Ng5, d5 5. exd5, Nxd5? 6. d4!, exd4 7. 0-0, Be7 8. Nxf7! , Kxf7 9. Qf3+, Ke6
10. Nc3!
یک حرکت گسترشی عالی با ایده آوردن رخ a1 به عرصه کارزار. موقعی که شاه در خطر باشد برتری ماتریالی چندان موثر نیست بلکه بسیج مهره‌های حمله کننده به شاه تعیین کننده است.
10…, dxc3
اجباری است. اکنون رخهای سفید میتوانند از هر دو ستون باز e و d برای حمله به شاه آواره سیاه استفاده کنند.
11. Re1+, Ne5 12. Bf4, Bf6 13. Bxe5, Bxe5
14. Rxe5!+
حذف کردن مهره های مدافع !
14…, Kxe5 15. Re1+, Kd4
در صورت Kd6 با Qxd5 مات می شود.
16. Bxd5
اکنون شاه سیاه در مرکز صفحه تنها مانده است و مهره‌های سیاه که گسترش نیافته‌اند قادر به دفاع از شاهشان نیستند.
16…, Re8
در صورت ادامه های زیر سیاه مات می‌شود.
16….Qxd5 17.Qxc3#
16…,cxb2 17.Re4+,Kxd5 18.Qd3+,Kc5 19.Rc4+,Kb6 20.Qb3+,Ka5 21.Ra4#
17. Qd3+, Kc5 18. b4+!
فرصت فرار به شاه داده نمیشود.
18…, Kxb4
پس از:
18…,Kd6 19.Bxb7(f3)#
18…,Kb6 19.Qd4+,Ka6 20.Qc4+,Kb6 21.Qc5+,Ka6 22.Qa5#
19. Qd4+, Ka5 20. Qxc3+, Ka4 21. Qb3+, Ka5 22. Qa3+, Kb6 23. Rb1#
نمونه دوم
سفید: ایگور بونداروسکی
سیاه: الکساندر ایلین ژنوسکی
تفلیس 1937
Bondarevsky,I – Ilyin Zhenevsky,A
Tbilisi 1937
1. c5!
شاه سیاه در e7 وضعیت مناسبی ندارد. سفید با این حرکت قصد باز کردن ستون c و همچنین ایجاد یک پیاده ضعیف در d6 را دارد.
1…, Qxe2?
سیاه با گرفتن این پیاده ، ستون e را برای استفاده رخهای سفید باز می کند. در اینجا سیاه بهتر بود با Kf7 و قربانی کردن پیاده d6 از فرصت استفاده کرده و شاه خود را به g8 انتقال می‌داد.
2. cxd6+, cxd6 3. Bg5!
این حرکت به مراتب از حرکاتی نظیر Ba3 و Bf4 که به پیاده ضعیف d6 فشار وارد می کردند قویتر است. پس از Bg5! تهدید سفید ، Bxf6 و تخریب کامل جناح شاه سیاه است.
3…, Kf7
ادامه زیر نیز به برد سریع سفید می‌انجامد.
3…,Qa6 4.Rae1+,Kf7 5.Bxf6,gxf6 6.Qh4
4. Bxf6!, gxf6 5. Rfe1, Qg4 6. Qxd6
سفید وضعیت برنده ای دارد و سیاه پس از چند حرکت دیگر تسلیم شد.
نمونه سوم
سفید: ویلیام اشتینیتز
سیاه: پیلهال
وین 1862
Steinitz,W – Pilhal
Vienna 1862
1. e4, e5 2. Nf3, Nc6 3. Bc4, Bc5 4. b4, Bxb4 5. c3, Ba5 6. 0-0, Nf6 7. d4, exd4?
حرکت o-o ادامه بهتری برای سیاه بود. اکنون اشتاینیتز اجازه قلعه رفتن به حریف را نخواهد داد.
8. Ba3!
9..., d6 9. e5!
یک حرکت عالی برای باز کردن قطر فیل a3 در جهت تثبیت موقعیت شاه سیاه در مرکز.
9…, dxe5 10. Qb3, Qd7 11. Re1, Qf5
به ادامه زیبای زیر که پس از حرکت e4 بوجود می آید دقت کنید:
11…,e4 12.Nbd2,Bxc3 13.Nxe4!,Bxe1 14.Rxe1,Kd8 15.Neg5,Na5 16.Ne5!,Nxb3 17.Nexf7+,Qxf7 18.Nxf7+,Kd7 19.Bb5+,c6 20.Re7#(Diagram)
12. Bb5!
با تهدید Rxe5 و گرفتن وزیر. حرکت Bxf7+ به شاه سیاه فرصت میدهد که پس از Kd8 از ستون e خارج شود.
12…, Nd7 13. Qd5!
تهدید سفید Bxc6 و گرفتن فیل a5 است.
13…, Bxc3 14. Nxc3, dxc3 15. Nxe5, Ne7
16. Nxd7!, Qxd5 17. Nf6+, Kd8 18. Bxe7#
سطح : متوسط
نمونه چهارم
سفید: نجمدینوف
سیاه: کامیشوف
قهرمانی شوروی 1951
Nezhmetdinov – Kamishov
URS(ch) 1951
10. 0-0!
تکمیل گسترش!. همانگونه که خواهید دید ، گرفتن پیاده e5 به ضرر سیاه تمام می شود.
10…, Nxe5 11.Nxe5! Bxb5 12.Nxb5 Qxb5 13.Re1!
سفید اکنون تهدید c4 و سپس Rxe4 را دارد.
13…, Nf6
در صورت:
13…,e6? 14.c4!,Qa5 15.Rxe4!,dxe4 16.Qxd7#
13…,Rd8 14.Nxf7!,Kxf7 15.Rxe4±
14.Bg5 e6
15.c4!
همانگونه که قبلاً اشاره کردیم ، باز کردن مرکز یک اصل برای استفاده از موقعیت شاه قلعه نرفته است.
15…, Qa5
گرفتن پیاده به باخت سریع منجر می شد.
15…,dxc4 16.Bxf6,gxf6 17.a4!,Qd5 18.Qxd5,exd5 19.Ng6+
16.Bxf6 gxf6
17.Nxf7!!
یک قربانی تیپیک عالی برای استفاده از ضعف شاه قلعه نرفته.
17…, Kxf7
در صورت:
17…,Rg8 18.Qh5,Rg6 19.Nh8!
18.Qh5+ Ke7
پس از:
18…,Kg7 19.Qg4+,Kf7 20.Qxe6+,Kg6 21.Re3 +-
18…,Kg8 19.Qg4+,Bg7 20.Qe6+,Kf8 21.Qd6+,Kg8 22.Re7 +-
19.cxd5 e5 20.f4!
20…, Qxd5 21.fxe5 f5 22.e6! Kf6 23.h4! Bc5+ 24.Kh1 Qxe6 25.Qh6+
1–0
نمونه پنجم
سفید: تال
سیاه: دونر
ویک آن زی 1968
Tal - Donner
Wijk aan Zee, 1968
12.Ba3!
یک حرکت تیپیک برای جلوگیری از قلعه رفتن سیاه.
12…, Nd7 13.dxc5 Ne7 14.c6! Qxc6
14...Nxc6 15.Bd6 Qb6 16.0–0±
15.0–0 Qxc3 16.Rfd1 Nc6 17.Bd6 Qc4 18.Qe3 Qe4 19.Qb3
شاه سیاه در مرکز مانده و سفید ابتکار عمل را در دست گرفته است ؛ بنابراین سفید از تعویض وزیرها خودداری می کند. اکنون تهدید سفید ، Qb7 است.
19…, Nb6
20.c4!±
یک قربانی پیاده عالی برای باز کردن ستون c . دقت کنید که وضعیت بازی هر اندازه که باز شود به سود سفید است؛ چون رخهای سیاه به دلیل حضور شاه سیاه در مرکز نمی توانند به طور موثر در بازی شرکت کنند. (مخصوصاً رخ h8 )
20…, Qxc4
در صورت حرکات زیر نیز سفید وضعیت برنده ای دارد.
20...dxc4 21.Qb5 Rc8 ( 21...c3 22.Rd4+-) 22.Rxa5 c3 23.Rxa7
20...Nxc4 21.Qb7+-
21.Qa3 Qa6 22.Rac1 Rc8 23.Nd2
با ایده انتقال وزیر به جناح شاه و همچنین مانور اسب به خانه c5 .
23…, f6
در صورت:
23...Nc4 24.Nxc4 dxc4 25.Qg3 g6 26.Qh4
با حمله خطرناک سفید.
24.exf6 gxf6 25.Qf3 Kd7
اگر:
25...f5 26.Nb3 Nc4 ( 26...h5 27.Nc5 Qb5 28.Qe3 Nd8 29.Nxe6) 27.Qh5+ Kd8 28.Nc5+-
26.Qxf6! Rhe8
26...Kxd6 27.Ne4+ Kc7 28.Qg7+ Kb8 ( 28...Nd7 29.Nc5+-) 29.Nc5+-(Diagram)
27.Ne4 Ne7 28.Nc5+ Rxc5 29.Bxc5 Nc4 30.Bxe7
30.Bxe7 Rxe7 31.Rxd5++-
1–0
منبع:مدرسه شطرنج تهران
