اهمیت ستون باز و قدرت رخ در آن
سطح : متوسط
اهمیت ستون باز و قدرت رخ در آن
همانگونه که می دانید مهره های شطرنج را معمولأ به این صورت ارزش گذاری می کنند:
پیاده = 1 واحد
اسب = 3 واحد
فیل = 3 واحد
رخ = 5 واحد
وزیر = 9 واحد
اما این ارزش گذاری فقط در حالت استاتیک(ایستا) معتبر است. برای نمونه ، ارزش یک فیل در قطر باز یا یک اسب در یک پایگاه ، شاید از ارزش یک رخ در ستون بسته به مراتب بیشتر باشد و یا یک پیاده در عرض هفتم بدون شک ارزشی بیش از یک واحد دارد.بنابراین ارزیابی ارزش مهره ها در بازی برابر میزان کاری است که آنها انجام می دهند و به عبارتی قدرت دینامیکی(پویایی) مهره ها ملاک اصلی سنجش آنهاست.
حال در این مبحث با بررسی چند نمونه سعی خواهیم نمود اهمیت ستون باز و قدرت رخ در آن را به شما خوانندگان عزیز نشان دهیم.
نمونه اول
1. Rd1!
گرفتن تنها ستون باز . اگر نوبت حرکت با سیاه بود ،او با Rd8! ستون d را زودتر اشغال می کرد .
نکته: رخ ستون باز را دوست دارد! زیرا قدرتش در آن بیشتر می شود.
1…, Kf8 2. Rd7!
نکته: هدف از گرفتن ستون باز نفوذ به مواضع دشمن از عرضهای هفتم و هشتم است.البته در شروع و وسط بازی انجام آن کمتر میسر است (مگر با اشتباه حریف مقابل) اما در آخر بازی این یک اصل ثابت است.
2…, Rb8
نکته: قدرت مهره های دفاعی برابر است با ارزش چیزی که از آن دفاع می کنند.
3. b4!
با ایده کسب فضا در جناح وزیر.اگر:
3.Kd3?,Ke8! 4.Rc7,Rd8+ 5.Kc4,Rd7!(Diagram)
و رخ سیاه از حالت غیر فعال خارج می شود.
3.a4?,a5! ( 3…,b5? 4.a5! ) 4.e4,b5!
و سیاه رخش را فعال می کند.
3…, Ke8 4. Rc7!
سفید عرض هفت را ترک نمی کند.
4…, Kf8 5. a4! , Ke8 6. a5!
با ایده a6! و تخریب جناح وزیر.
7.a6!,bxa6 8.Rxa7,Rb6 9.Kd3!
6…, a6
در غیر این صورت سفید a6! می کرد.
7. e4
توجه داشته باشید که اگر سفید اکنون بخواهد با Kd3 به جناح وزیر نفوذ کند ، سیاه با Rd8+ و Rd7 رخ محبوس خود را آزاد می کند.
7…, h5 8. h4 , g6 9. g3 , e5 10. f3! , Kf8
هیچ حرکت دیگری وجود نداشت.برای نمونه اگر:
10…,f6? 11.Rh7
10…,b5? 11.Rxc6
10…,Rd8? 11.Rxb7
11. Kd3!
دیگر سیاه تهدید Rd8+ و Rd7 را ندارد.
11…, Ke8 12. Kc4
حرکت بسوی پیاده b7 ، سیاه هیچ دفاعی ندارد.
نمونه دوم
در این وضعیت، حضور رخ سفید در d7 ،رخ سیاه در c8 را محدود کرده است،بنابراین اگر نوبت حرکت با سیاه باشد او می تواند با …g6! (و نه اینکه …Kf8? که با g6! جواب داده می شود. ) و سپس Kf8_e8 رخ سفید را از عرض هفتم دور و در نهایت رخش را نیز آزاد کند.
اما اگر نوبت حرکت با سفید باشد ، سفید با حرکت g6! موقعیت رخ خود در d7 را تثبیت می کند و پس از fxg6 با Kg4 و Kg5 به شکار پیاده های حریف می رود.
در بخش (1) به این نکته اشاره شد که رخها در ستونهای باز و عرضهای هفتم و هشتم از قدرت دینامیکی بیشتری برخوردار هستند. اکنون با نشان دادن چند نمونه دیگر ، سعی خواهیم نمود بیشتر به اهمیت این موضوع و چگونگی استفاده از آن بپردازیم.
نمونه سوم
سفید : فرانک مارشال
سیاه : ماکس ایوه
بدکیسینگن 1928
1…, Rc8!
سیاه ستون باز c را می گیرد .دقت کنید که ستون h هیچ دورنمایی برای سیاه نداشت چون امکان نفوذ در آن وجود ندارد. بازی اصلی چنین ادامه پیدا کرده است:
2.Rf3,Rc1+3.Kh2,Rd1 4.Rb3,Rxd4 5.Rxb7,Rxf4 6.Rxa7,Rf2
با برتری واضح سیاه و در ادامه سیاه به پیروزی رسید.
اما اگر:
2. Rf2 , Rc1+!
یک کیش قوی! در صورت :
2…,Rc4 3.Rd2
سفید موفق می شود از پیاده های ضعیفش دفاع کند.
3. Rf1
اجباری، پس از :
3.Kh2?,Rd1
پیاده d4 از دست می رفت.
3…, Rc4! 4. Rd1 , Rc2!
و رخ سیاه موفق به رخنه در عرض هفتم شد.اکنون سفید یک پیاده از دست خواهد داد.
نمونه چهارم
همانگونه که در دیاگرام ملاحظه می فرماید. سیاه از لحاظ کمیت مهره ها از سفید پیش است و پیاده a2 نیز آماده وزارت است اما دو رخ سفید در عرض هفت همه معادلات را بر هم می زنند .
1. Rh7+ , Kg8 2. Rfg7+, Kf8 3. Rxd7
سفید تهدید مات در h8 را دارد.
3…, Kg8 4. Rdg7+, Kf8 5. Rxc7
باز هم تهدید مات در h8 . این تم تاکتیکی را آسیاب کردن می گویند.
5…, Kg8 6. Rcg7+, Kf8 7. Rxb7 , Kg8 8. Rbg7+, Kf8 9. Rxa7
و سفید می برد.
نکته:همکاری و هماهنگی مهره ها ، قدرت حمله ای یا دفاعی آنها را افزایش می دهد.
نمونه پنجم
سفید : آرون نیمزوویچ
سیاه : خوزه رائول کاپابلانکا
نیویورک 1927
1…, e5!
قربانی پیاده با ایده آوردن رخ دوم به عرض هفت.
2. Bxe5 , Rdd2 3. Qb7
اگر:
3.Rf1,Qxe3!
3…,Rxf2 4. g4 , Qe6 5. Bg3
5…, Rxh2!
سفید چند حرکت بعد تسلیم شد. پس از :
6.Bxh2,Qxg4+7.Kh1,Qh3
هیچ دفاعی در مقابل مات وجود ندارد.
یک نمونه زیبا برای نشان دادن قدرت رخ در عرض هفت از قهرمان آن سالهای جهان!
نمونه ششم
سفید:فورمن
سیاه:خولموف
اسوردلوفسک 1963
1…, Bb3!
با کنترل خانه d1 ، سیاه قصد دارد ستون d را تصاحب کند ، بصورتی که رخهای سفید نتوانند در این ستون مقابله کنند.
2. Qg4
حرکت 2.Bxc5?? پس از 2…,Re5 سوار از دست می دهد.
2…, Qc8 3. Qf3 , Qe6 4. Bf4 , Bxf4 5. Qxf4 , Rad8
رخ سیاه در ستون d بی رقیب است.
6. f3 , Rd4!
با برتری کامل. سیاه قصد دارد رخها را در ستون d دوبله کرده و از طریق خانه d2 به مواضع سفید رخنه کند.
نمونه هفتم
سفید:کارپف
سیاه:اولمان
مادرید 1973
1. g4!!
کارپف با درک بسیار عمیق خود حرکتی شگفت انجام می دهد. در این وضعیت سیاه دیر یا زود برای پوشش دادن به پیاده منفرد خود در خانه d4 دست به تعویض خواهد زد . ساختار حاصله پس از تعویض بگونه ای است که تصاحب یکی از دو ستون باز e و c بسیار حائز اهمیت خواهد بود . بدلیل حضور فیل سفید در b5 که خانه e8 را کنترل می کند. سفید مالک ستون e است ، حرکت کارپف برای جلوگیری از مانور Bf5-e6 و مسدود کردن ستون e در چنان وضعیتی است !!
1…, Nxd4 2. Qxd4! , Qxd4 3. cxd4 , Rac8
سیاه سریعأ تنها ستونی را که می تواند اشغال کند ؛ می گیرد.
4. f3 , Bg6
ستون e کاملأ در اختیار سفید است.
5. Re7 , b6 6. Rae1 , h6
بدلیل وجود تهدید مات سیاه نمی تواند با Rc2 مقابله به مثل کند و اکنون اهمیت ستون e و عمق حرکت g4!! بیشتر آشکار می شود.
7. Rb7 , Rd6
رخهای سیاه امکان فعالیت را برای همیشه از دست می دهند.
8. Ree7
رخنه کامل در عرض هفتم تمام سوارهای سیاه را زمینگیر می کند. تهدید سفید f4-f5 و دور کردن تنها مدافع f7 و نهایتأ نابودی قلعه سیاه است. سیاه پس از چند حرکت تسلیم شد.
منبع:مدرسه شطرنج تهران
