اسطوره ای به نام بابی فیشر

 

 

خبر درگذشت بابی فیشر یازدهمین قهرمان شطرنج جهان موجب تأسف و تألم دوستداران و هوادارانش در سراسر دنیا گردید .

 

اعجوبه ای که رو ح مبارزه جویی را با هوش سرشار و استقامت و پشتکار توام داشت و سبک بازی و شخصیت استثنائیش او را به چهره خبرساز عرصه شطرنج بین الملل در نیم قرن اخیر مبدل نمود .

 

فیشر صرفنظر از شخصیت پر رمز و رازش که شاید تا ابد ناشناخته باقی بماند بدلیل خوی ستیزه جویی و سرسختی در عقاید و از همه مهم تر کسب عنوان شامخ قهرمانی جهان با نتایجی خیره کننده که تا قبل از آن نظیرش مشاهده نشده بود جایگاهی بی بدیل در بین خانواده شطرنج به خود اختصاص داده است .

 

او در راه قهرمانی جهان با نتایج باورنکردنی بر مارک تایمانوف روسی (6 بر صفر !!) ، بنت لارسن دانمارکی (6 بر صفر !!) و تیگران پطروسیان قهرمان اسبق جهان (5/6 بر 5/2 !!) غلبه نمود و در ایستگاه آخر با شکست بوریس اسپاسکی روسی قهرمان شطرنج جهان شد .

 

 

 

در این مقال قصد ندارم به بیوگرافی این قهرمان فقید بپردازم و علاقمندان می توانند برای مطالعه بیشتر به کتابهای :

   

 

   گنجینه طلایی شطرنج تألیف عبدالرحمن صادق رحمانی

  "بابی فیشر و شطرنج " تألیف استاد حسینقلی سالور

 

  جلد دوم کتاب " تورنمنت های بزرگ " تألیف آقای علیرضا شفیعی

 

مراجعه نمایند .

 

 البته جناب آقای رضا مهدی پور مدیر محترم سایت آچمز نیز به طور مفصل بدان پرداخته است و من نیز از مطالب هر 3 منبع استفاده نموده ام .

 

ارزیابی شخصیت این قهرمان پر آوازه شطرنج با معیارهای معمول ، مانع از نتیجه گیری واقع بینانه ما از عملکرد او خواهد گردید و با این معیارها ، احتمالاَ او را فردی زیاده خواه ، نظم ناپذیر ، آنارشیست و بی ادب خواهیم یافت اما براستی نوابغ را باید با شاخص هایی خاص و ملاک هایی متفاوت  مورد مداقه قرار داد .

 

نگاه کلان به نقش و تاثیر ظهور فیشر در عرصه شطرنج در مقایسه با سایر قهرمانان جهان از تفاوتی عمیق حکایت دارد :

 

- خاتمه سیطره روسها بر قهرمانی شطرنج جهان پس از 24 سال ، (تمامی رویارویی های قهرمانی جهان از سال 1948 بین 2 بازیکن روس برگزار می شده است.)

 

- پیروزی یک ورزشکار آمریکایی بر قهرمان روسی در عالیترین سطح یک رشته فکری - ورزشی در اوج جنگ سرد که به عنوان سمبل جدال شرق و غرب از آن یاد می شد .

 

-  سرکشی ها و مواضع تند فیشر بر علیه دولت آمریکا تا آخرین روزهای حیات .و مراودات او با مخالفان این دولت از جمله فیدل کاسترو رهبر کوبا و یکی از مخالفان همیشگی سیاست های آمریکا( فیشر در یک بازی دوستانه در برابر کاسترو بازی را واگذار کرد !!) و انجام رویارویی با اسپاسکی در یوگسلاوی سابق در سال 1992 علیرغم مخالفت آمریکا

 

-  پایبندی ویزه به اعتقادات مذهبی  از جمله عوامل قابل ذکر در این زمینه می باشند.

اما نکته مهمی که اکثریت قریب به اتفاق اهالی شطرنج در آن متفق القول می باشند نقش غیر قابل انکار فیشر در گسترش و معرفی شطرنج به جهانیان می باشد .

 

درست است که که فیشر با اتخاذ مواضع سختگیرانه و گاهاَ غیر منطقی در برگزاری تورنمنت ها ، بسیاری از خواسته های خود را پس از بحث و جدل های فراوان به برگزارکنندگان و حتی حریفانش دیکته می نمود اما نتیجه طبیعی این سر و صدا و کشمکش ها جلب توجه رسانه های جمعی و افکار عمومی به سمت شطرنج بود .

 

اوج گرفتن این جنجالها و التهاب ها در هنگام برگزاری مچ قهرمانی جهان بین او و بوریس اسپاسکی در سال 1972 ، یکباره افکار و توجه جهانیان را به خود جلب نمود و شطرنج ، موضوع روز شد.

 

مطبوعات و خبرگزاری ها  و رادیو و تلوزیون به طور مرتب جریان این رویارویی را دنبال و به اطلاع مردم می رساندند و در واقع حضور فیشر باعث گردید شطرنج از زوایای تاریک زمان و مخفی گاه تاریک خود (در واقع جمع محدود خانواده شطرنج) بیرون بیاید و شهرت یافته و عالمگیر شود .

 

در کشور ما هم کم نیستند پیشکسوتانی که بدلیل حجم اخبار این رویارویی ، دقیقأ از آن زمان با شطرنج آشنا شده و فعالیت در این رشته را آغاز نموده اند .

با اینحال به اعتقاد اکثریت قریب به اتفاق ناظرین ، انعطاف ناپذیری و سماجت بیش از اندازه او ناشی از اعتقاد راسخ خود فیشر به درستی و منطقی بودن درخواست هایش دارد و در ورای این انتظارات و درخواست ها ، ذره ای تاجر مسلکی و به قول معروف جنگ زرگری مشاهده نمی شود  .

 

شاهد این مدعا چشم پوشی فیشر از ادامه مسابقات بین قاره ای ساوس در سال 1967 می باشد که به منظور انتخاب نامزد قهرمانی جهان برگزار می شد و  فیشر آن مسابقات را در حالی که تا دور دهم با 5/8 امتیاز از 10 بازی در صدر جدول رده بندی قرار داشت ترک نمود .

 

دلیل فیشر برای ترک جدول ، عدم همکاری برگزارکنندگان با او در انجام مراسم مذهبی اش که با برخی دورهای برگزاری رقابتها تداخل داشت اعلام شده است .

 

همچنین فیشر پس از برگزاری مسابقات نامزدی قهرمانی جهان در کوروسائو- 1962 - بدلیل تبانی بازیکنان روس(تساوی های توافقی با یکدیگر و مبارزه تمام عیار با دیگر حریفان) شرکت در مسابقات نامزدی قهرمانی جهان را تحریم نمود و در نهایت پیشنهاد نمود که مرحله نهایی این مسابقات به صورت رویارویی دوجانبه حذفی برگزارگردد تا امکان تبانی از بازیکنان گرفته شود که این پیشنهاد معقولانه در کنگره فدراسیون جهانی شطرنج در سال 1963 به  تصویب رسید و مبنای برگزاری مسابقات در سالهای آتی گردید …

 

علائم دیگری نیز از رفتار این قهرمان بلند آوازه وجود دارد که براستی قابل تعمق است :

 

- عیادت از میخاییل تال قهرمان اسبق شطرنج جهان از شوروی ( 1961 – 1960 ) در بیمارستان در هنگام برگزاری مسابقات کوروسائو (تال از بیماری مزمن کلیه رنج می برد) 

 

- واگذاری افتخار بازی در میز یک به بنت لارسن دانمارکی در هنگام برگزاری مسابقه قرن بین اساتید شوروی سابق و بقیه جهان در سال 1970 در یک چرخش باورنکردنی در حالی که به اعتقاد ماکس ایوه رئیس وقت فدراسیون جهانی و  بر اساس ریتینگ بازیکنان ،حق او بود که در روی میز یک و مقابل قهرمان وقت جهان بوریس اسپاسکی بازی کند  

 

- عدم پذیرش پیشنهاد برای تبلیغ یک مدل پیانو در ازای دریافت 2 میلیون دلار (نقل از خاطرات ویکتور کورچنوی – فدراسیون شطرنج 1385 )

 

- اهدائ کتاب با مضمون مضرات سیگار برای کورچنوی که در آن دوران سیگاری بوده است . (همان منبع)

 

علاوه بر موارد مذکور فیشر به لحاظ فنی جایگاهی ویژه در دنیای شطرنج به خود اختصاص داده است به گونه ای که او را یکی از 6 بازیکن برتر تاریخ شطرنج در کنار قهرمانانی نظیر لاسکر ، کاپابلانکا ، آلخین ، باتوینیک و کاسپاروف به شمار می آورند .

 

تسلط کامل به هر 3 مرحله بازی به ویژه مرحله شروع و آخر بازی ، دقت کشنده در محاسبات ، تمایل به ادامه بازی های به ظاهر مساوی تا آخرین حد ممکن ، تمایل بی حد و مرز برای کسب پیروزی در هر مسابقه، تلاش و پشتکار مثال زدنی در راه کسب عنوان قهرمانی جهان و هجوم یک تنه به صف مجهز اساتید روس در دوران برتری مطلق آنان  و ... از ویژگی های فنی منحصر به فرد او به شمار می روند .

 

البته این نوشتار در مقام تأیید تمام و کمال عملکرد این قهرمان بزرگ نیست اما شخصاَ معتقدم در صورت ادامه فعالیت حرفه ای فیشر پس از کسب عنوان قهرمانی جهان در سال 1972 ، بی شک او توانایی حفظ این عنوان را تا سالیان متمادی داشت و دنیای شطرنج امکان مشاهده رویارویی های جذابی نظیر فیشر – کارپف و حتی فیشر – کاسپاروف را از دست نمی داد .

 

سختی ها و مرارت های این قهرمان شایسته در اواخر عمر باعث تألم اکثر شطرنجبازان بود و به راستی وضعیت فعلی شطرنج در جهان و ارتقاء وزن و اثرگذاری این رشته نسبت به سایر رشته ها تا حدود زیادی مرهون ظهور این نابغه فقید می باشد .

فیشر را براستی باید یک عاشق و متعصب راستین شطرنج دانست ...

 

بازی های او یادآور تکنیک بی نقص کاپالانکا در مرحله آخر بازی ، میل مفرط به پیروزی در هر مسابقه همچون آلخین و  تلاش و پشتکار بی وقفه در آماده سازی قبل از مسابقات همانند باتوینیک بوده و سرمشقی برای علاقمندان این رشته می باشد .

 

گری کاسپاروف نیز درباره وی گفته ظهور فیشر و تاثیر بازیهایش در شطرنج جهان از سال 1960 به بعد یک پیشرفت انقلابی برای شطرنج بود .

 

بازی زیر که فیشر در 13 سالگی و در برابر دونالد بایرون انجام داده از جمله زیباترین بازی های اوست و هانس کموخ از آن به بازی قرن یاد کرده است :

 

روانش آسوده باد

 

___________________________________

 

نوشته شده توسط محمد ابراهیم زاده

منبع:«آچمز، سایت تخصصی شطرنج ایران»