استراتژی در شطرنج
گزیده ای از شطرنج قدم به قدم از فرانک مارشال و جی.سی. اچ مکبث
درآمدی بر استراتژی شطرنج
یک خواننده با هوش ممکن است سوال کند : چرا من باید استراتژی در شطرنج را مطالعه کنم در حالی که من تنها دانش کمی از شروع بازی دارم؟ پاسخ این سوال این است که یاد گیری شطرنج تا حدی شبیه به یادگیری زبان است. ما همگی می دانیم که بچه ها قبل از فراگیری دستور زبان یک سری واژه را یاد می گیرند و در حقیقت بسیاری از مردم از همه ملیت ها بدون این که به خود زحمت یاد گیری قواعد و اصول زبان مادری را بدهند وارد عرصه زندگی می شوند. در شطرنج , دانش حرکات و چگونگی بازی تحت یک سری شرایط داده شده برابر است با یادگیری واژگان در زبان می باشد و دستور زبان را می توان را می توان بررسی و تحلیل شروع بازی تلقی کرد که ما آن را برای برای مراحل بعد در نظر می گیریم و تا آن موقع شما بهتر است برای آماده ساختن خود در واریاسون های پیچیده و متعدد در شروع بازی های مختلف خود را آماده سازید.
چند نکته در مورد اصول شروع بازی و استراتژی در شطرنج
بازی شطرنج شامل سه مرحله است : شروع بازی ؛ وسط بازی و آخر بازی .
شروع بازی شامل 6 و یا 8 حرکت اول می باشد وقتی هر دو طرف تلاش می کنند تا نیرو های خود را به مرکز درگیری برسانند جایی که بیشترین قدرت را علیه دفاع حریف بکار گیرند. تا این لحظه در موقعیتی هستید که اصول زیر را با در نظر گرفتن اصول گشایش بازی که تجربه ثابت نموده است نمی توند از معافیت از مجازات جدا باشد؛ فرا گیرید.
*اجتناب از دوبار حرکت دادن یک مهره در مرحله شروع بازی یک استراتژی خوب در شطرنج است.
این به معنی این است که وقتی شما یک مهره را گسترش داده اید نباید آن را تا زمانی که سایر مهره ها را گسترش داده اید ؛ حرکت دهید. اگر مهره ای مورد حمله واقع شد ؛ البته باید آن را حرکت داد ولی این نقض قاعده فوق نیست همان طور که حریف در همه احتمالات از اصول در حمله به مهره شما تخطی کرده است. که در نهایت ثابت شده است این مسئله به نفع شماست.
در یک استراتژی برتر شطرنج ، اسب ها را قبل از فیل های جناح مربوط به خود گسترش دهید.
این اصل به این معنی نیست که هر دو اسب باید قبل از فیل گسترش پیدا کنند بلکه به این معنی است که توصیه می شود اسب شاه را قبل از فیل شاه و به طرز مشابه در جناح وزیر عمل کنید.
بازی زیر مثالی از پیامد هایی است که ممکن است با نادیده گرفتن اصول و استرتژی مذکور اتفاق بیافتد.
1.e4 e5
2.Nf3 d6
3.Bc4 Bg4
4.Nc3 Nc6
5.0-0 Nd4
بهترین حرکت . اگر سیاه در حرکت ششم 6...Bxd1 را بازی کند ، سفید در دو حرکت مات می کند :
7.Bf7+ Ke7
8.Nd5#,
حرکت متن یک پیاده ضعیف با پوزسیون نامطمئن را برای سیاه بوجود می آورد.
*استراتژی صحیح این است که هر دو اسب خود را قبل از فیل وزیر خود گسترش دهید.
* استراتژی صحیح این است که مهره های خود را تنها در یک جناح گسترش ندهید.
* یک استرتژی خوب شطرنجی بعنوان یک قاعده این است که در شروع بازی مهره خود را به زمین حریف نفرستید.
این اصل آخری به این معنی است که شما نباید یک مهره را فراتر از عرض چهارم قرار دهید تا زمانی که مهره های دیگر را گسترش داده و آماده حمایت از هرگونه حمله ای که این مهره می خواهد در زمین حریف انجام دهد ، بشوید. هرچند در بعضی از فرم های شروع بازی این اصل مورد توجه قرار نمی گیرد( به عنوان مثال در گشایش اسپانیایی ). ولی در آن صورت مهره شما به یک مهره مهم حریف که برای دفاع نیاز دارد ،حمله ور می شود.
*استراتژی صحیح این است که اگر قلعه رفته اید به حریف اجازه باز کردن ستون روی شاه خود را ندهید.
* استراتژی صحیح این است که از آچمز کردن اسب دشمن قبل از قلعه رفتن حریف ( بویژه وقتی خودتان در جناح شاه قلعه رفته اید ) خودداری کنید .
* یک استرتژی خوب شطرنجی این است که از تعویضی که باعث گسترش دیگر مهره حریفتان می شود خودداری کنید.
ممکن است تصور شود که دلیل این اصل بسیار واضح است اما بسیاری از مبتدیان همواره به آن بی توجه اند. هرچند اگر مهره ای که با این تعویض گسترس می یابد ، وزیر باشد جبران شما برای از دست دادن زمان در گسترش نیروها می تواند با حمله به وزیر حریف (که بعنوان یک قاعده نباید در شروع بازی زود بیرون آورده شود ) صورت گیرد.
* یک استراتژی خوب شطرنجی این است که از تعویض زود هنگام فیل ها با اسب ها در شروع بازی اجتناب کنیم.
مشاهده کرده اید که در مراحل اولیه بازی فیل ها برد بیشتری نسبت به اسب ها دارند بنابراین توصیه می شود آنها را تاجایی که امکان دارد حفظ کنید. بتدریج هر چه به مراحل پایانی بازی نزدیک می شوید اختلاف بین این دو مهره کمرنگ تر می شود تا جایی که در آخر بازی بدلیل اینکه اسب قدرت بیشتری پیدا می کند چرا که قادر است در کلیه خانه های سیاه و سفید صفحه مانور دهد ولی فیل تنها در خانه های سفید و یا سیاه می تواند حرکت کند.
خیلی محتمل است که مبتدیان بیشتر بازی های خود را با بی اهمیت جلوه دادن این اصل می بازند . حمله نباید تا زمانی که نیروی کافی در زمین برای به موفقیت رساندن آن ، وجود داشته باشد ، آغاز شود. حملات زود هنگام به طور حتم مانند آوار بر سر خود حمله کننده فرود خواهند آمد.
در زیر یک مثال کلاسیک که نتیجه نادیده گرفتن اصول ذکر شده است را می آوریم و پوزسیون حاصل ممکن است از راه های مختلفی حاصل شود.
1.e4 e5
2.Nf3 Nc6
3.Bc4 Nf6
4.0-0 Bc5
5.d3 d6
حرکت ششم سفید آشکارا اصل خودداری از آچمز کردن اسب شاه دشمن را قبل از قلعه رفتن وی وپس از قلعه رفتن خود در جناح شاه را ناددیه گرفته است. اگر به جای عقب نشینی فیل پس از حرکت ششم سیاه او اسب را بگیرد ، واضح است که او اصل دیگری را هم در نظر نگرفته است چرا که سیاه با
7.Bh4 g5
8.Bg3 h5
پوزسیون سفید الان بازنده است. اکنون سفید با
9...h4
با تهدید از دست دادن رخ روبرو می باشد و چنانچه
9.h3
را انجام دهد آنگاه سیاه با
9...g4
ستونی را باز کرده و تهدید رخ قدرتمند و خطرناک جناح شاهش را آشکار خواهد ساخت.
9.Nxg5 h4
11.Nxd8 Bg4
12.Qd2 Nd4
اکنون سفید هر حرکتی را انجام دهد ، نمی تواند از این مصیبت فرار کند.
14.gxf3 Bxf3
سیاه در یک یا دو حرکت مات می کند.
پس سفید نمی تواند ازعواقب شروع بازی ضعیف خود در حرکت سیزدهم با
اگرسفید در حرکت چهاردهم به جای حرکت دادن شاه در این واریاسون ،
حالا در نظر بگیرید که هر دو طرف با رعایت اصول ذکر شده ، بازی را ادامه داده تا به مرحله وسط بازی رسیده باشند. دیر یا زود یکی از بازیکنان با یک حرکت مشکوک پوزسیون خود را ضعیف خواهد کرد. در رده های بالا، موفقیت در شطرنج بستگی به توانایی حریف در بهره برداری از این نقطه ضعف و سپس بهره برداری کامل از آن دارد.
این امر تنها با تجربه حاصل از دقت و تلاش مستمر است که بازیکنان دانشی را که آنها را قادرمی سازد بطور دقیق نقطه ضعف را در پوزسیون حریف ارزیابی کنند ، بدست می آورند. در اینجا تنها کمکی که می توانیم بکنیم این است چند مثال از بازی های واقعی را برای شما ارائه کنیم که در آنها نقاط ضعیف در پوزسیون و چگونگی بهره برداری از آنها را برای شما نشان داده شده است.
برای این که خواننده بیشترین بهره براری لازم را از این مثال ها ببرد او باید همیشه دیاگرام های مختلف را با مهره ها چیده و قبل از خواندن متن تلاش کند تا بفهمد که آیا سفید پوزسیون بهتری دارد یا سیاه؟ ، چه نقطه ضعفی وجود دارد و در نهایت چگونه حمله را بر آن نقطه ضعف هدایت کند. این که تنهاپوزسونی را چیده و سپس مستقیماً حرکات ارائه شده را انجام دهیم چندان مفید نمی باشد
این پوزسیون در بازی بین جانر و مارشال در تورنمنت بین المللی در پستین در سال 1912 بدست آمده است. بررسی ظاهری ممکن است به این نتیجه ختم شود که علاوه براین که سفید یک پیاده اضافی دارد پیاده c سیاه ضعیف و بدون حمایت است . این پوزسیون برای سفید دلخواه است ولی نمی تواند بدون تحمل شکست پیاده را با رخ بگیرد.
White Black
1.Rxc5 Ne2+
2.Kh2 (best) Qf4+
3.g3 Nxg3
پوزسیون سفید یطور واضح نا امید کننده است.
هرجند نقطه ضعف بزرگی در پوزسیون سفید قرار دارد تا آنجایی که او با وزیرش در حال دفاع کردن است که با تمام ستون های بازی که در اختیار دارد ، هدف خوبی برای رخ های سیاه می باشند . حرکات ذیل حکایت دارد که چقدر سریع و بی رحمانه سیاه از این نقطه ضعف خلاص می شود.
White Black
1.Kh2 Rfd8
2.Qe4 Re8
3.Qd5 Re5
سفید تسلیم می شود . چرا که اگر 4.Qd7 را انجام دهد تا از فیل خود محافظت کند ، سیاه با 4...Re7 دوباره به وزیرش حمله می کند و فیل سفید از دست خواهد رفت.
در اینجا این مبحث که فکر می کنم خواندن آن برای شطرنج بازان مبتدی بسیار سودمند است به پایان رسید .
