استراتژى فیلهاى ناهمرنگ
استراتژى فیلهاى ناهمرنگ
آناتولى کارپف
ترجمه: هادى مومنى و رضا رضایى
محبث فیلهاى ناهمرنگ در وسط بازى یکى از مباحث دشوار و در عین حال جدى استراتژى در شطرنج است.برترى یکى از طرفین معمولاً چندان محسوس نیست.این مبحث ارتباط نزدیکى با خانه هاى ضعیف در پوزیسیون حریف دارد تلاش بازیکنى که از برترى سود مى جوید در به ثمر رساندن این برترى در وسط بازى است، در حالیکه حریف سعى در انتقال بازى به مرحله آخر بازى دارد، چون در این بخش شانس تساوى بیشتر مى شود.تحقق برترى در این مبحث دشوارتر از تمام موارد دیگر است. بازى فوق که توسط آناتولى کارپف قهرمان جهان تفسیر شده یک مثال پایه و تیپیک از این دست است.
این بازى، شاید تنها بردى باشد که هیچ اشتباه واضحى در آن روى نمى دهد. من طرحى ظریف به اجرا در آوردم و روشى ابتکارى در بازى با فیلهاى ناهمرنگ به نمایش گذاشتم.
کارپف-کاسپارف
بازى ۴ ،قهرمانى جهان ۲
مسکو،۱۹۸۵
1.d4 d5
2.c4 e6
3.Nc3 Be7
4.Nf3 Nf6
5.Bg5 h6
6.B×f6 B×f6
7.e3 o-o
8.Dc2
این حرکت وزیر، در بازى قبلى براى من پیروزى به همراه داشت، و دلیلى در اجتناب از این پوزیسیون متداول نمى دیدم.
اما کاسپارف یک حرکت ابداعى تدارک دیده بود.ادامه اصلى تا این زمان
8…… c5,9.d×c5
بود و در اینجا هم
9… d×c5 , 9……. Da5
8….. Na6
مانورى جالب که به سیاه امکان مى دهد از وضعیت وزیر سفید درc2 براى ساده کردن پوزیسیون بهربردارى کند:
9.c×d5 Nb4,10.Db3 N×d5
9.Rd1
سایر پاسخهاى ممکن، یعنى
9.a3
9.Dd2
9.c×d5
تبدیل به بازى اصلى مى شوند.
9. c5
10.d×c5 Da5
11.c×d5 N×c5
12.Dd2
پس از
12.d6 Bd7
یا
12.d×e6 B×e6
سیاه به ازاى پیاده جبران کافى دارد.
12….. Rd8
البته هم
12…. e×d5
به دلیل
13.N×d5
و هم
12… B×c3,13.D×c3 D×c3,14.b×c3 e×d5,15.R×d5
به سود سفید است.
13.Nd4
تنها راه جنگیدن براى ابتکار عمل. در صورت
13Be2 B×c3,14.D×c3 D×c3,15.b×c3 R×d5,
زمان توافق براى تساوى بود.
13… e×d5
14.Be2 Db6
در صورت
14…. Ne6,15.Nb3 B×c316.b×c3
وضع سفید بهتر است.
15.o-o Ne4
15……. Ne6
تمام مشکلات را حل نمى کند:
16.Nf3 d4,17.Ne4 d×e3,18.N×f6+ g×f6,19.D×e3
16.Dc2 N×c3
17.D×c3
سیاه مرحله گشایش را با رضایتمندى پشت سر گذاشته است وسوارهایش بازى آزادانه اى دارند.ولى ساختمان
پیاده اى به سود سفید است وکار به مصالحه نمى کشد.
17…… Be6
پس از
17….... Bf5,
18.Dd2
در بازى واگانیان ـتال(نستود ،۱۹۸۵) که یک ماه بعد انجام گرفت، حریفان بى درنگ به تساوى توافق کردند. اما. ادامه
19.Bg4
سفید مى توانست براى ابتکار عمل پیکار کند.
18.Dc2! Ra-c8
19.Db1
وزیر به یک خانه امن عقب مى نشیند.در لحظه مناسب به سرعت به مرکز باز خواهد گشت.
19…… Rc7
20.Rd2 Rd-c8
پس از
20…… B×d4,21.R×d4
تمام سوارهاى سیاه براى دفاع از پیاده
d5
همکارى داشتند. در این حالت ممکن بود بازى به تساوى بیانجامد، ولى بازى غیر فعال با طبع کاسپارف سازگار نیست.ضمناً، در این لحظه، مشکل مى شد تشخیص داد که تغییر اسکلت پیاده اى سبب دشواریهاى جدى براى سیاه مى شود.
21.N×e6
21.Rf-d1 B×d4,22.R×d4 Rc2,23.R4-d2 Bf5
ادامه مى یابد.
21…. f×e6
ادامه
22….. D×e6,23.Rf-d1
چندان بهتر نبود.
22.Bg4
در جواب
22.Rf-d1 Db4
با تهدید
23……. D×d2!
و تساوى کامل امکان پذیر بود.پوزیسیون سیاه اکنون محکم به نظر مى رسد، اما فیل سفید اگر قادر به کنترل خانه هاى سفید شود مى تواند تهدیدهاى خطرناکى خلق کند. چنین مضمونى در بازى با فیلهاى ناهمرنگ نمونه وار است. سرانجام استراتژى خانه هاى سفید پیروز مى شود.همانگونه که استاد بزرگ (و پیانیست!) مارک تایمانوف خاطر نشان کرد، من در هفده حرکت بعدى فقط بر( کلیدهاى سفید) نواختم.
22….. Rc4
23.h3 Dc6
24.Dd3
در صورت
24.Dg6
سیاه وزیرها را با
24….. De8
رو در رو قرار مى دهد.زیرا هنوز زمان تاخت و تاز در خانه هاى سفید رنگ فرانرسیده است.
24….. Kh8
25.Rf-d1 a5
26.b3 Rc3
27.De2 Rf8
حرکت سفید
پس از
27…. Rc1,28.R×c1 D×c1+,29.Kh2 Dc6,30.g3
سفید برترى حداقل را حفظ مى کرد. ولى به نظر مى رسد که استاد بزرگ باکو تهدیدهاى سفید را نا چیز مى شمارد.
28.Bh5!
مانند توپ بیلیارد، فیل به گوشه صفحه مى جهد تا در قطر خطرناکتر دیگرى آشکار شود.
28…… b5
ادامه
28…. Bd8,29.Bg6` Bc7,30.Bd3 Dd6,31.g3 De5,32.Dg4 Df6
یک دژ براى سیاه ایجاد مى کرد.
اتلاف وقت سیاه به سفید اجازه مى دهد که پوزیسیون خود را بهبود بخشد.
29.Bg6 Bd8
30.Bd3 b4
31.Dg4 De8
32.e4!
این از ادامه
32.h4 Kg8
(32…. h5 33.Dg3 3.4.Dg6 Bd8 35.g3)
33.h5 Bg5
نیرومندتر است.
32….. Bg5
33.Rc2 R×c2
پس از
33….. Df7,34.Re2
یا
33…… Dc6,34.De2 Rc8,35.R×c3 b×c3,36.e×d5 e×d5,37.Bc2
ابتکار عمل سفید از بین نمى رود، اما سیاه اندکى آسانتر نفس مى کشد.
34.B×c2 Dc6
36.De2 Dc5
36.Rf1
دفاع در برابر
36….. R×f2,37.D×f2 Be3
حالا وزیر از صحنه دور است و ابرها بر فراز شاه سیاه متراکم مى شوند.
36…… Dc3
37.e×d5 e×d5
38.Bb1! Dd2
39.De5
حرکت مناسب دیگر
39.De6
بود ، اما گاه یک سوار سفید باید نهایتاً به یک خانه سیاه فرود آید !
شکار پیاده توجیهى نداشت:
39.D×d2 B×d2,40.Rd1 Bg5,41.R×d5 Rd8
چون ((سند روم ناهمرنگ)) به سود سیاه تمام مى شد.
39…… Rd8
ادامه
39….. d4,40.De4 Kg8,41.Bd3
هم بد است،ولى
39…. Bf6
سر سختانه بود.
40.Df5 Kg8
بازى در اینجا ناتمام ماند و تجزیه و تحلیلهاى طاقت فرسا ثابت کرد که سفید از امکانات حمله قابل توجهى برخوردار است.
41.De6+ Kh8
41…Kf8
ادامه
42.Bg6 Df4,43.Re1
را با تهدید
De8+
به دنبال دارد.
42.Dg6 Kg8
43.De6+ Kh8
44.Bf5! Dc3
45.Dg6 Kg8
46.Be6+ Kh8
47.Bf5 Kg8
48.g3 Kf8
49.Kg2 Df6
50.Dh7 Df7
تهدید
51.f4
با گرفتن سوار وجود دارد، ولى
50.g6
ادامه زیر را در پى داشت:
51.B×g6 Dg7,52.f4 Bf6,53.Rd1
51.h4 Bd2
عقب نشینیهاى دیگر فیل بهتر نبودند:
51…… Bf6,52.Re1 Dg8,53.Dg6 Df7,54.Dg4
یا
51….. Be7,52.Re1
با تهدید
53.Be6 , 53.Bg6
52.Rd1 Bc3
53.Rd3 Rd6
در صورت
53…… Dg8
ادامه
54.Dg6 Df7,55.Db6
بسیار نیرومند است.
اینک که رخ سفید وارد بازى شده حوادث شتاب مى گیرند.
54.Rf3!
فقط یک بى دقتى کافى بود
(54.Re3)
تا سیاه بى درنگ با
54……g5
از خطر رهایى یابد.
54…….. Ke7
شاه از خانه امنش رانده مى شود. رخ در ستون
F
فعالیت مى کند و ضمناً امکان
Re3
هم محفوظ است .پس از
54…. Bf6,55.Re3 g5,56.D×h6
رخ سیاه تبدیل به مانع مىشود و پس از
54…… Rf6,55.Re3 g5,(55…. R×f5,56.Dh8+ Dg8,57.Re8+ K×e8,58.D×g8+ Kd7,
59.f4)
فیل به صورت مزاحم جلوه مى کرد، که اینهم از مضنونهاى خاص مسئله اى است.
55.Dh8+
55.Re3+
هم پس از
55….. Kd8,56.Dh8+ Kc7,57.Dc8+ Kb6,58.Db8+ Kc5,59.Re8! D×f5,60.Da7+ Rb6,61.Rb8
به پیروزى منجر مى شود.
55…… d4
در صورت
55…….. Be5
نبرد از طریق
56.Bh3 Rf6,27.Re3! R×f2+,28.Kg1
خاتمه مى یابد.
56.Dc8 Rf6
57.Dc5+ Ke8
58.Rf4 Db7+
59.Re4+ Kf7
به نظر مى رسد که سیاه پس از
59…. Re6,60.B×e6 D×e4+
از معرکه مى گریزد، ولى باز هم یک مانور مسئله وار راه حل قضیه است:
60.Dc4+ا R×e4,61.Dg8+ Ke7,62.D×g7+
و
63.D×b7
60.Dc4+ Kf8
61.Bh7 Rf7
62.De6 Dd7
63.De5!
سیاه تسلیم شد .
براى
63… Re7
من
64.Df4+ Rf7,
65.Db8+
را آماده کرده بودم و براى
63… Dd8,64.Dc5+ Re7,65.Rf4+ Ke8,66.Dc6+ Dd7,67.Bg6+
را،و براى
63…… De7
حرکت
64.Db8
را.
