اسب و پایگاه عملیاتى آن
اسب و پایگاه عملیاتى آن
لودک پاخمان
ترجمه و تنظیم :هادى بنکدار
به علت حرکت خاص اسب، براى عملکرد موفق آن پایگاه عملیاتى مورد نیاز است. منظور از این پایگاه خانه اى است که اسب در آن استقرار یابد و از گزند سوارها و از آن مهمتر پیاده هاى حریف در امان باشد. اسب مستقر در مرکز قدرتى معادل یک رخ دارد. برعکس، اسبى که جاى نا مناسبى داشته باشد ضعف قطعى به شمار مى آورد. ضرب المثل قدیمى ((اسبى که در کنار صفحه باشد فقط گرفتارى به بار مى آورد)) بیان خوبى است از اینکه اسب در گوشه صفحه فقط قسمتى از قدرتش را مى تواند نمایش دهد.اسب در وسط صفحه مى تواند ۸ خانه را زیر نظر و کنترل داشته باشد. به همین دلیل مرکزیت اسب بسیار مهم است.
سفید : آهیوس
سیاه : آلخین
(بادنوهایم 1936)
1.d4 d5
2.c4 d×c4
3.Nf3 a6
4.a4? f6
5.e3 Bg4
6.B×c4 e6
7.Nc3 Nc6
8.Be2 Bb4
9.o-o o-o
10.Nd2
بهتر بود) Bd2(
10... B×e2
11.N×e2 e5
12.Nf3 Re8
13.Bd2 Bd6
14.Ng3 e4
15.Ne1
15…. B×g3!
در وهله اول این حرکت موجب شگفتى مى شود،چون این فیل در حمله به جناح شاه در آینده مى توانست نقش مهمى داشته باشد. اما آلخین تشخیص مى دهد که بعد از این تعویض، پیاده هاى جناح شاه سفید غیر متحرک و پایگاه عملیاتى d5,g4 در اختیار اسبهاى وى قرار خواهند گرفت.
16.h2×g3 Ne7!
17.b4 Dd7
18.Nc2 Ned5
19.Na3
سفید نیز یک پایگاه در خانه e5 براى اسبش مى خواهد ولى طرح او براى این کار فوراً متوقف مى شود.
19…. b5
20.a×b5 a×b5
21.De2 c6
22.Nc2 Df5
23.Rf-c1 h6
24.Ra5 Ra-c8
25.Na1?
سفید سعى دارد اسبش را به پایگاه c5 برساند ولى اکنون براى انجام چنان مانورى کمى دیر است.حرکت درست f3 بود که از استقرار اسب در خانه g4 جلوگیرى مىکرد.
25… Ng4
روشن است که آلخین با موفقیت طرح خود را به اجرا در آورده است.
26.Kf1 Re6
27.R×b5 Rf6
28.Rc-c5 N×f2
29.Ke1 Nd3+
30.Kd1 Df1+
31.Be1 Rf2!
سفید بازى را واگذار کرد. آنچه در این بازى قابل توجه بود، نقشهاى متفاوتى بود که اسبها ایفا کردند.اسب سفید چیز زیادى بدست نیاورد ولى اسبهاى سیاه،به ویژه اسب مستقر در خانه d5 که سیزده حرکت در آن خانه باقى ماند، نقش فلج کننده اى در پوزیسیون حریف داشت. به دست آوردن پایگاه عملیاتى براى اسب محققاً یکى از مهمترین مضامین استراتژى شطرنج است.
جایگاه نامطلوب اسب نیز یکى از عوامل پابرجاى استراتژیکى و کسب برترى براى حریف است. بدون شک پیدایش چنان وضعیتى کمتر پیش مى آید.اسب مقید به استقرار در خانه هاى یک رنگ نیست و مىتواند تغییر مکان دهد و زنجیر پیاده اى هم در خیلى از حالات نمى تواند موجب محدودیت حرکت آن شود. ولى وضعیتهایى به وجود مى آید که تحرک آن محدود مى شود و به سختى وضعیت آن را بهبود بخشد. مانند مثال زیر.
سفید: پاخمان
سیاه: سابو
هیلورزوم 1947
1.d4 e6
2.c4 d5
3.Nc3 Nf6
4.Bg5 Be7
5.Nf3 o-o
6.e3 Ne4
7.B×e7 D×e7
8.Rc1 c6
9.Bd3 f5?
در اینجا حرکت
9….B×c3
براى سیاه اجبارى بود.بعد از حرکت متن تحرک بیشتر اسبهاى سفید نمایان مى شود.این عامل پایدار پوزیسیونى مهمتر از چشم اندازهاى تاکتیکى سیاه در جناح شاه است.
10.o-o Nd7
11.a3 Rf6
12.Ne5! N×e5
13.d×e5 Rh6
14.g3! Bd7
15.f3
اسب سیاه هدف قرار گرفته است.دراینجا سیاه نباید
15….N×c3
را انجام دهد چون پس از
16.R×c3
حمله سفید در جناح وزیر به سرعت بسط مى یابد.
15…. Ng5
16.f4 Nh3+?
اشتباهى شبیه آنچه سیاه در حرکت نهم انجام داد.به خاطر چند تهدید تاکتیکى سیاه اسب را در وضعیت نامطلوبى قرار مى دهد و این مسئله زمانى بیشتر نمایان خواهد شد که بازى ساده شود. دلیل حرکت فوق شاید فقدان ادامه جالب توجهى براى سیاه بود.
16… Ne4 17.c×d5 e×d5 18.Db3 N×c3 19.D×c3)
17.Kh1 g5
18.c×d5 e×d5
19.Dc2 g×f4
اولین ناکامى براى سیاه چون وى محققاً ادامه زیر را در نظر داشت:
19… d4?!,20.e×d4 g×f4,21.g×f4? Dh5
تا پس از
….Kh8
حمله شدیدى را علیه شاه سفید آغاز کند.البته در این حالت اسب او در h3 جایگاه مناسبى مى داشت، اما سفید ادامه قویترى دارد:
21.Ne2! f×g3,22.N×g3 f4,23.Nf5
و پیاده f را مى گیرد.
ولى اکنون عملاً سیاه یک سوار کمتر دارد چون اسب h3 به هیچ وجه قادر به شرکت فعالانه در بازى نیست.
20.e×f4 Df7
21.Ne2 Kh8
22.Nd4!
اسب سفید بر خلاف اسب سیاه در خانه d4 موقعیت نیرومندى دارد و با حمله به پیاده ضعیف f5 فشار زیادى بر سیاه وارد مى کند مقایسه وضعیت استقرار اسبهاى طرفین و اختلاف قدرت آنها بسیار آموزنده است.
22… Rf8
23.Rc-e1 Be6
24.Dc5!
با این حرکت نیرومند، سفید یک پیاده مى گیرد چون اگر
24…a6 25.Dd6!
بازى به نفع سفید تمام مى شود.
24….. Rg8
25.N×e6 R×e6
پس از تعویض وزیرها اسب h3 رفتنى است.
(25…D×e6 26.Dd6)
26.D×a7 Dh5
27.De3 Rh6
28.De2 De8
29.e6! R×g3
30.De5+ Kg8
31.B×f5 Rg7
32.B×h3 R×h3
33.Rg1
سیاه واگذار کرد
