گامبی وزیر
گامبی وزیر
طرح ها و ساختارها
شاید تابحال نام شروع بازی گامبی وزیر را در بسیاری از مسابقات، توسط بازیکنان و ... شنیده باشید اما بسیار کم در مورد آن اطلاع داشته باشید. از آن جا که این شروع بازی یکی از متداول ترین گشایش های معاصر دنیای شطرنج است برای شما آن را هر چند بصورت فشرده اما کامل بازگو می کنم.
کمی اطلاعات
این شروع بازی یکی از متداول ترین گشایش های عصر دنیای شطرنج است. در تاریخ شطرنج، گامبی وزیر مدت های طولانی معروفیت داشته ولی فقط در اواخر قرن نوزدهم با مطالعات و بررسی های اصول جدید پیشبرد مبارزه و مسائل مربوط به مرکز و تسلط یافتن روش های پوزوسیونی، نقش گامبی وزیر بطور اساسی تغییر کرد. حتی در قرن حاضر، این شروع بازی از اعتبار و شهرت کافی برخوردار است. مطالعات عمیق تئوریک در مورد گامبی وزیر موجب آن شد که برخی از سیستم های آن در آینده به شروع بازی های مستقلی تبدیل شوند. در حال حاضر این گروه از شروع بازی ها، مشتمل گامبی وزیر پذیرفته شده، دفاع ارتدکسی، دفاع تاراش، دفاع اسلاو، دفاع چیگورین، دفاع راگوزین و ضد گامبی آلبینا می گردد.
ایده اساسی گامبی وزیر مبارزه در مرکز است. در این شروع بازی برخلاف گشایش های باز، وقایع بازی در صحنه شطرنج آنقدرها سریع جریان پیدا نمی کند و در واقع برای شاه دو طرف، مشکل حاد و بخصوصی پیش نمی آید. وی‍‍ژگی اغلب این شروع بازی ها ایجاد زنجیره پیاده ای در مرکز صحنه است که برای مدتی کم و بیش طولانی در جای خود باقی می مانند و به همین علت گسترش سوارها آرامتر از «گشایش های باز» صورت می گیرد.
طرح ها و ساختارها در گامبی وزیر
به اعتقاد بسیاری طرح d4-d5 (پیشروی پیاده سفید به d5) باید قبل از بقیه طرح ها مورد بررسی قرار بگیرد. زیرا تهدید اصلی استراتژیک سفید همین پیشروی پیاده است که فعالیت سوارهای سیاه را محدود کرده و او را مجبور می کند تا امکان d4-d5 را به طور جدی مورد ملاحظه قرار دهد. بنابراین سیاه برای متوقف ساختن این پیاده در برخی شاخه ها اسبش را از f6 به d5 می آورد که در عوض در بعضی از حالات به ضعف جناح شاه وی منجر می شود و ممکن است با این ضعف سفید را به تدارک حمله ای علیه شاه خود یاری رساند.
معمولا هنگامی که سفید d4 بازی می کند با پاسخ d5 رو به رو می شود (تا باجلوگیری از پیشروی پیاده سفید به d5 جلوی ضعف و حدودیت مهره های خود را بگیرد) که در این جا ما قصد داریم به تحلیل طرح ها و ساختارهای ممکن برای مهره سفید و سیاه بپردازیم.
N1. d4 d5
N2. c4 e6
N3. Nc3 Nf6
N4. cxd5 exd5
N5. Bg5 Be7
N6. e3 Nbd7
N7. ... (دیاگرام)
Queen's Gambit/ Declined/ Exchange Variation/ Positional 5. Bg5
که به نام شاخه ذکر شده معروف است.
این ساختاره پیاده ای به نام ساختار پیاده ای کارلسباد معروف است؛ این حالت می تواند از شروع بازی های ذیل به وجود بیاید؛
- گامبی وزیر
- کاروکان برعکس
- گرونفلد
- سیستم کوله
- M 1. d4 Nf6 2. c4 6 3. Nc3 Bb4 ...
و سیستم های:
- D35 QGD; Exchange varition
- D36 QGD; Exchange, positional line, 6. Qc2
- D55 QGD; 6. Nf3
به طور مثال سیستم گرونفلد منجر به حالات بالا به شرح ذیل می باشد:
N1. d4 d5
N2. c4 g6
N3. Nc3 Nf6
N4. Bg5 Ne4 (دیاگرام)
یا نیمزو:
N1. d4 d5
N2. e4 c6
N3. exd5 cxd5
N4. Bd3 ...
یا نیمزو هندی:
N1. d4 d5
N2. c4 Nf6
N3. Nc3 Bb4
N4. Nd5 ...
یا پیاده وزیر:
N1. d4 d5
N2. Nf3 ...
N3. e3 ...
N4. Bd3 ...
N5. c3 ...
در حالب کلی ساختاره پیاده ای به شکل زیر را در نظر بگیرید: (پیاده ستون h سیاه در خانه h7 هم می تواند باشد)
در این حالت طرح ها را مورد بررسی قرار می دهیم:
N1. d4 d5
N2. c4 e6
N3. Nc3 Nf6
N4. Bg5 Be7
N5. cxd5 exd5
N6. Qc2 Nbd7
N7. e3 c6
N8. Bd3 O-O
N9. Nf3 (دیاگرام)
1- حمله اقلیت 2 پیاده سفید به 3 پیاده سیاه. در اینجا حمله اقلیت مطلوب برای سفید تعویض پیاده های ستون b با یکدیگر است، تا ضعفی در c6 ایجاد شود.در اینجا معمولا سفید حرکت b4 را انجام می دهد و سیاه a6 می کند تا سفید را تشویق به a4 کند تا ستون a باز شود. اما اگر در نهایت ستون b بازی شود به نفع سفید است.
2- حمله پلیزبری با طرح: ∆Ne5-∆f4-f5-Rf3-Rh3 (البته در صورتی که سفید قصد انجام دیوار سنگی را داشته باشد، سیاه با حرکات ∆Bf5-e6 می تواند در صورت تعویض فیل ها پیاده e3 را پیاده ای عقب افتاده بکند.
3- طرح بازی در مرکز: e4 که معمولا در سطوح بالا بازی نمی شود چون ضعف d4 را به همراه دارد.
4- طرح آلخین: ∆Nge2-e3-f3-∆e4
5- طرحی که سفید در جناح وزیر قلعه می رود همان طرح حمله جناح شاه را دارد.
طرح های سیاه:
1- طرح سیاه در اینجا "طرح دفاع استراسبرگ" می باشد که بازی ایوانچوک - یوسوپوف مثال خوبی است.
برای بررسی طرح ها و ساختارها بازی ذیل را که بین Anatoly Karpov و Ljubomir Ljubojevic بازی شده است را بررسی می کنیم.
تاریخ بازی: 1989
سفید: آناتولی کارپف
سیاه: لیبو جیویچ
شروع بازی: QGD; Exchange, positional line, 6. Qc2 (D36)
N1. d4 Nf6
N2. c4 e6
N3. Nc3 d5
N4. cxd5 exd5
N5. Bg5 c6
N6. e3 Nbd7
N7. Bd3 Be7
N8. Qc2 O-O
N9. Nf3 Re8
N10. O-O Nf8
N11. Rab1 Ne4
N12.Bxe7 Qxe7
N13. b4 a6
N14. a4 Bf5
N15. Ne5 Rad8 (دیاگرام)
طرح های سیاه در اینجا بازی متقابل در جناح سفید است. سفید سعی در حمله اقلیت پیاده ای دارد. در این چنین وضعیت هایی که اسب سیاه در خانه e4 قرار دارد، سفید همواره باید مواظب حرکت c5 سیاه باشد. پس b5 فوری برای سفید در این جا خوب نیست:
16. b5 axb5 17. axb5 c5!
پس می توان حرکات بعدی سفید را حدس زد:
N16. Rfc1 Ng6
N17. Bxe4 Bxe4
N18. Nxe4 ... (دیاگرام)
حرکت درست در اینجا Nxe5 می باشد، زیرا پیاده های سیاه در جناح وزیر بیشتر خواهند شد و ضعف پیاده c6 به علت از بین رفتن پیاده d4 سفید کمتر خواهد شد.
N18. ... dxe4
N19. Nxg6 hxg6
M20. b5 xb5
N21. axb5 ... (دیاگرام)
اگر سیاه در اینجا حرکت a5 را انجام دهد سفید حرکت b6! را انجام داده و به اصلاح ستون a سیاه را "می برد" و سیاه به سختی می تواند از این پیاده دفاع کرده و در نهایت آن را از دست خواهد داد. (البته در حرکت 21 سیاه در مرجع اصلی Rd5 نوشته شده که منطقی به نظر نمی رسید، لذا احساس می شود که حرکت Rd6 به خاطر ادامه بازی منطقی تر می باشد(
N21. ... Rd6
N22. Bxa6 bxa6
N23. Qa4 Qd7
حرکت صحیح برای سیاه هر حرکتی به غیر از این حرکت بود، زیرا سیاه باید از تعویض وزیرها جلوگیری کند. مطمئنا رخ های سفید در این بازی بسیار فعال تر هستند و سیاه باید به فکر دفاع از پیاده منفرد خود باشد.
N24. Qxd7 Rxd7
N25. Rc5 Ra7
N26. Ra5 Kf8
26. ... Re6 27. Rb8+ Kh7 28. h4! + -
N27. Rb6 Rea8
N28. h4 Ke7
شاه سفید می تواند به پیاده e4 سیاه حمله کند اما شاه سیاه نمی تواند از این پیاده دفاع کرده و به پیاده های سفید حمله کند.
N29. Kh2 Kd7
N30. Kg3 Kc7
N31. Rb2 ... (دیاگرام)
حرکت درست در اینجا آوردن رخ به عرض دوم است چون بقیه عرض های جناح سفید به ضعیفی این عرض نیستند.
N31. ... Rb7
N32. Rc5+ Kb8
N33. Ra2 Re7
N34. Kf4 Kb7
N35. Rb2+ Ka7
N36. Rc6 Rh8
در نهایت سیاه پیاده ستون a خود را از دست خواهد داد. این نتیجه تعویض وزیرها و رخ ها فعال سفید اند.
N37. Ra2 a5
N38. Rxa5+ Kb7
N39. Rca6 Rxh4+
N40. Kg3 Rh5
N41. Ra7+ Kc6
N42. R5a6+ Kb5
N43. Rxe7 Rg5+
N44. Kh2 Kxa6
N45. Rxf7 1 - 0 (دیاگرام)
در نهایت سیاه تسلیم شد. حرکت بعدی سفید پیاده g7 سیاه را خواهد گرفت و با دو پیاده بیشتر بازی را خواهد برد.
نتیجه مهم این بازی در حقیقت حمله اقلیت پیاده های سفید به اکثریت پیاده ای سیاه در جناح وزیر بود. این روش استاندارد برای سفید یکی از طرح های بسیار مهم می باشد.
در پایان در بین کسانی که از گامبی وزیر در بازی های خود سود جسته اند، می توان از اشتاینیتز، امانوئل لاسکر، کاپابلانکا و همچنین تاراش، مارشال، روبینشتاین و سایر استاد بزرگان نام برد. شطرنجبازان شوروی در توسعه و تکامل این شروع بازی ها سهم عمده ای داشتند.
- تهیه و تنظیم: مهران فرخنده
- وبلاگ تخصصی شطرنج - آنالیز
