شب زنده داری

 شب و شب زنده‌ داری

عبادت و راز و نیاز با تنها معبود جهان هستی، آن هم در دل تاریک شب، برای «اهل دل» لذّتی فوق العاده و غیر قابل وصف دارد!.
آنان که توفیق شب زنده ‌داری نصیبشان می‌شود و قطره‌ای از محبت پروردگار بر مشام جانشان رسیده است، تمام دنیا و آنچه در آن است، در نظرشان کوچک و حقیر است.
سیّد السّاجدین امام زین العابدین (ع) در مناجات با حضرت حق، عرضه می‌دارد:
«ای معبود من! کیست که شیرینی محبّتت را چشیده باشد و آنگاه از تو رویگردان گشته و دیگری را به جای تو مقصد و محبوب خود قرار دهد؟!.
و کیست که با قُرب تو مأنوس گشته باشد و آنگاه آرزوی دل به دیگری بستن و به غیر تو پیوستن را به سّر ضمیر خویشتن راه دهد؟!».
آری هنگام «شب» برای خلوت با «محبوب» و راز و نیاز با «معبود» و قرار دادن جان در رهگذر نفحات اهلی و تقرب یافن به پروردگار و عرض نیاز عاشقانه به درگاه خدا بهترین فرصت است.
رمز موفقیت همه انبیاء و اولیاء و صالحان و علماء مناجات در دل شب بوده است، اکثر عنایات ربّانی بر انبیاء عظام در سحرگاهان روی داده است.
پیامبر گرامی اسلام (ص) در چهل شب، در وادی طور به لقاء پروردگار نائل شد.
آری عاشقان حضرت حق، پیوسته انتظار می‌کشند که وقت شب فرا رسد و پرده ظلمت شب بین آنان و دیگران حائل گردد تا خلوتخانه اُنس با حضرت معبود تشکیل دهند.
خداوند مهربان به تمامی بندگان خود نظر لطف فراوانی دارد تا آنجا که به بنده خود می‌گوید:
«بنده من! نماز شب بخوان که آن یازده رکعت است».
اما بنده به خدا می‌گوید: خدایا! خسته‌ام نمی‌توانم نیمه شب یازده رکعت بخوانم.
بنده من! دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر را بخوان.
اما بنده به خدا می‌گوید: خدایا! خسته‌ام برایم مشکل است نیمه شب بیدار شوم.
بنده من! قبل از خواب این سه رکعت را بخوان.
اما بنده به خدا می‌گوید: خدایا! سه رکعت زیاد است.
بنده من! فقط یک رکعت نماز وَتر را بخوان.
اما بنده به خدا می‌گوید: خدایا! امروز خیلی خسته شده‌ام آیا راه دیگری ندارد؟
بنده من! قبل از خواب وضو بگیر و رو به آسمان بکن و بگو یا الله.
اما بنده به خدا می‌گوید: خدایا! من در رختخواب هستم و اگر بلند شوم خواب از سرم می‌پرد!.
بنده من! همانجا که دراز کشیده‌ای تیمم کن و بگو یا الله.
اما بنده به خدا می‌گوید: خدایا! هوا سرد است و نمی‌توانم دستانم را از زیر پتو بیرون بیاورم.
بنده من! در دلت بگو یا الله، ما نماز شب برایت حساب می‌کنیم.
اما بنده اعتنای نمی‌کند و می‌خوابد.
پس خداوند به ملائکه خود می‌گوید: ملائکه من، ببینید من اینقدر ساده گرفتم اما بنده من بی‌اعتنا است و خوابیده است. چیزی به اذان صبح نمانده او را بیدار کنید دلم برایش تنگ شده است امشب با من حرف نزده است.
خداوند، دو بار او را بیدار کردیم اما باز هم خوابید.
ملائکه من، در گوشش بگوید پروردگارت منتظر توست.
پروردگارا باز هم بیدار نمی‌شود!
اذان صبح را می‌گویند هنگام طلوع آفتاب است.
ای بنده بیدار شو نماز صبحت قضا میشود.
خورشید از مشرق سر بر می‌آورد خداوند رویش را بر میگرداند و می‌گوید:
ای ملائکه من، آیا حق ندارم که با این بنده قهر کنم؟

شبانگاه

شب هنگام است که افراد خانواده از تلاش و کوشش روزانه، خسته به خانه برمی‌گردند.
در هنگام شب، افراد خانواده یکی یکی گرد هم می‌آیند و همدیگر را پس از ساعتها دوری و فراق می‌بینند و با تازه شدن دیدار و ملاقات با عزیزان خویش و اعضای خانواده انبساط خاطر پیدا کرده و رفع خستگی می‌کنند. دور هم جمع می‌شوند و به انتقال تجربیات و بیان مشکلات خود می‌پردازند و با همدلی و همفکری سعی می‌کنند تا همدیگر را یاری و کمک نمایند.
همچنین زن و شوهر پس از چندین ساعت دوری از هم، در هنگام شب دوباره همدیگر را ملاقات می‌کنند و خاطره عشق‌ها و دوست داشتن‌ها و محبت‌هایشان را با دیدن هم، تجدید می‌کنند و با مؤانست و همزبانی خستگی‌های روزانه را از تن به در می‌کنند.
شب فرصت خوبی برای دیدار با اقوام و انجام صله رحم است. در این دیدارها و شب نشینی‌ها افراد فامیل و دوستان و آشنایان فرصت خوبی برای ملاقات و با خبر شدن از هم و همفکری و همکاری و همیاری دارند.
یکی از مواهب دیگر شب، استراحت و تجدید قوای انسان است.
کارهای روزانه، باعث خستگی بدن و روح انسان می‌شود و قوای انسان در پایان روز تقریباً رو به اتمام است و خستگی ناشی از کار و فعالیت بر وجود انسان چیره شده است. استراحت و خواب شبانه فرصت منحصر بفردی برای استراحت جسمی و روحی انسانها و تجدید قوای بشر است. از آیه هم استفاده می‌شود که شب مناسبترین زمان برای آسایش و استراحت انسانها است. مؤید این مطلب بیماریهایی است که در افراد شب کار بروز می‌کند.

کسانی که در شب به جای استراحت و تجدید قوا به کار و فعالیت می‌پردازند در معرض بیماریهای متعددی قرار می‌گیرند به عنوان مثال: کار در شیفت شب و زیر نور لامپ، احتمال ابتلا به سرطان سینه را در زنان افزایش می‌دهد. نتایج دو تحقیق جداگانه و مستقل نشان داده است که کار کردن در ساعات شب و زیر لامپ‌های قوی، باعث کاهش ترشح هورمون ملاتونین و افزایش سطح استروژن در زنان شده و در نتیجه احتمال ابتلا به سرطان سینه را تا ۶۰ درصد افزایش می‌دهد.
بر اساس این مطالعات، قرارگرفتن در این شرایط به مدت طولانی، احتمال دچار شدن به این بیماری را بیشتر می‌کند. در یکی از این تحقیقات که توسط مرکز مطالعات سرطان «فردهاچینسون» سیاتل به سرپرستی دکتر اسکات دیویس انجام شده، سابقه کار ۷۶۳ زن مبتلا به سرطان سینه و ۷۴۱ زن سالم مورد مطالعه قرار گرفت. نتیجه این مطالعه نشان داد در زنانی که حدود سه سال در ساعات شب کار کرده‌اند، احتمال ابتلا به سرطان سینه در حدود ۴۰ درصد بیشتر بوده و در کسانی که بیش از سه سال در این شرایط قرار داشته‌اند، این احتمال به ۶۰ درصد می‌رسد.
یکی دیگر از بیماریهایی که افراد شب کار به آن دچار می‌شوند بیماری «ناکرولپسی» است. بیماران مبتلا به این بیماری بدون اختیار در روز چرت می‌زنند و به خواب می‌روند و با توجه به اینکه این حالت ناگهانی و در حالات مختلف مثلا هنگام عبور از خیابان یا در حین انجام کار بروز می‌کند. برای مبتلایان به آن، خطرناک است. بعد دیگر و پر اهمیت شب، تهجد و راز و نیاز با آفریدگار بی‌نیاز است. بسیاری از امور مهم در شب اتفاق می‌افتد.
از بعد دیگر نیز این مطلب قابل توجه است که در قدیم که وسایل امروزی نبود و مسافرت در روز به دلیل گرمای زیاد و طاقت فرسا بود، کاروان‌های تجارتی و مسافرتی از شب برای حرکت و مسافرت استفاده می‌کردند. لشکریان در شب بسوی دشمن حرکت کرده شبیخون می‌زدند و …
حضرت علی (ع) در نامه ۱۱ نهج البلاغه خطاب به زیادبن نصر حارثی و تشریح بن‌ هانی که همراه با لشکر آن حضرت بسوی شام می‌رفتند چنین توصیه فرموده‌اند:
«… و چون تاریکی شب شما را پوشاند، نیزه داران را در اطرف لشکر (برای محافظت) بگمارید و جز اندکی نخوابید …
فواید و آثار شب در زندگی انسانها، حیوانات، گیاهان و حتی آفرینش آنقدر زیاد است که قابل شمارش نمی‌باشد.

فضلیت سحر خیزی و نماز شب

باید توجه داشت که وقت سحر، وقت بسیار مبارکی است، وقت تهجّد و عبادت خدا است. وقت انس گرفتن با محبوب حقیقی در خلوت شب است. وقتی است که پیشوایان معصوم اسلام (سلام الله علیهم) مسلمانان را به بیداری و تهجّد در آن ترغیب می‌نمودند، وقتی است که علمای بزرگ و صالحان روزگار همیشه در آن وقت از خواب برمی‌خاستند و در پیشگاه حضرت حق به نماز خواندن و تلاوت قرآن و استغفار می‌پرداختند و حل مشکلات زندگی و قضای حوایج مهم خود را در این ساعت از ذات مقّدس حق تعالی می‌خواستند و به مقصود می‌رسیدند.
خداوند در دو جای قرآن، کسانی را که در سحرگاهان به استغفار می‌پردازند و از خداوند کریم و رحیم بخشایش گناهان خود را می‌خواهند مورد تمجید قرار داده است. (وقت سحر، آخرین قسمت از یک ششم شب میباشد. هر چند وقت نماز شب از نصف شب به بعد آغاز می‌شود و تا طلوع فجر ادامه پیدا می‌کند، ولی هر چه به طلوع فجر نزدیکتر باشد، ثواب بیشتری دارد).
در روایات آمده است که خداوند متعالی، هنگام سحر درهاى آسمانها را می‌گوشاید و مقرّبان به درگاه خداوند آیند و تسبیح و تهلیل و تکبیر گویند و نغمات ذکر ایشان عالم قدس را بگیرد و در این ساعت است که خداوند هر حاجتى از او خواسته شود اجابت مى‌کند و وقت انتشار برکات بر زمین است و آنگاه که نسیم سحر از مطلع خویش عاشق وار نفس سرد برآرد، آن ساعت درهاى بهشت باز شود و آن باد سحرگاهى با آن لطافت و راحت و لذت از جانب بهشت عَدَن روان باشد.
از داود پیغمبر پرسیدند: کدام وقت شب فضیلت بیشتر دارد؟ گفت: ندانم لیکن دانم که وقت سحر، عرش مجید به جنبش درآید.
محمد مصطفى (ص) را فرمان آمد که اى محمد: مقام شفاعت در قیامت مقامى بزرگوار و مقامى محمود و تو را مسلم است و راهش این است که به شب برخیزى و نماز کنى. اى محمد، اگر خشنودى ما خواهى، روز را به رسالت بگذران و اگر «مقام محمود» خواهى، شب را به عبادت گذران و نماز شب کن.
از این آیه برمى‌آید که نماز شب بر پیامبر واجب بوده است و این بخاطر نتیجه‌اى است که به دنبال دارد. یعنى خدا او را به مقام محمود مبعوث مى‌کند. مقام محمود، مقام بسیار برجسته‌اى است که ستایش همگان را بر مى‌انگیزد. از این رو در روایات آمده که همان مقام «شفاعت کبرى» است. زیرا همه خلایق بخاطر آنکه پیامبر بزرگترین شفیع در عالم آخرت است، او را حمد مى‌کند. اما نماز شببراى همه مفید است.
و نیز گفته‌اند که اول شب، منادى ندا کند که پرستندگان خدا برخیزید و عبادت کنید. نیمه شب ندا کند: اى مطیعان برخیزید و خدا را یاد کنید و هنگام سحر ندا کند:
آمرزش خواهان کجایند که استغفار کنند؟.
پس خوشا به حال کسانى که به وقت سحر استغفار کنند و شراب مهر به جام عشق در آن وقت بنوشند که خداوند فرموده: محبوبترین مردم نزد من کسانى هستند که هنگام سحر از من آمرزش خواهند.
انسان با تداوم نماز شب و تهجّد و عبادتهاى شبانه، مى‏تواند به مقامى‏ از کمال و صفاى نفس و قرب به خدا برسد که چشم و گوش و دست‏ خدایى پیدا کند (جز حق نبیند، جز حق نشنود و جز حق، عمل نکند) و به آنجا برسد که هر دعایى کند، مستجاب گردد.
تهجّد عبارت است از شب زنده‌دارى و به ذکر و مناجات و استغفار پرداختن و مؤاخذه نفس.
کسانى که در مقامات علمى و معنوى و دینى به جایى رسیده‌اند، از سحر خیزها بوده‌اند. در سحر، آمادگى فکرى و روحى و امکان ارتباط با خدا بیشتر است.

هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ *** از یمن دعاى شب و ورد سحرى بود

مرا در این ظلمات آن که رهنمایى کرد نیاز نیم شب و درس صبحگاهى بود رو به خواب که حافظ به بارگاه قبول زد ورد نیمه شب و درس صبحگاهى بود.

دانستنیهای جالب:

خروس اذان صبح را چندین نوبت می‌خواند؟
خروس اذان ظهر و مغرب را نمی‌خواند اما اذان صبح را در چندین نوبت می‌خواند.
الف) ۴۰ دقیقه قبل از اذان صبح حدود ۱۵ بار بانگ می‌زند.
ب) ۲۵ دقیقه بعد دو باره ۱۵ بار تکبیر می‌گوید. سپس سکوت می‌کند تا کسانیکه مشغول نماز شب هستند نماز شفع و وتر را تمام کنند و دقیقاً موقع اذان در حدود ۲۱ بار اذان می‌خواند و بلافاصله دو دقیقه از هر بانگی تا چهل بار مشغول تکبیر می‌شود.

namazeshab.persiangig.com